Rzepa
Autor: Edyta Kuzara
Rzepa należy do roślin kapustnych, wśród których można wyróżnić również m.in. brukselkę, kalafior czy brokuły. Była uprawiana już w starożytnej Grecji oraz Rzymie, lecz prawdopodobnie wywodzi się z Afganistanu lub Pakistanu. Obecnie stała się popularna w strefie klimatu umiarkowanego, a plony daje nawet w chłodniejszym klimacie. Występuje w wielu odmianach i w rozmaitych kolorach – od beżowego po prawie czarny. Jej smak również różni się w zależności od odmiany, ale zwykle jest słodko-pikantny i podobny do rzodkiewki. Rzepa nie tylko jest spożywana przez ludzi, ale może stanowić także paszę dla zwierząt.
Rzepa stanowi doskonały składnik surówek i sałatek. Jej pikantny smak bardzo dobrze komponuje się ze słodyczą jabłka. Przed dodaniem do surówki czy sałatki rzepę należy obrać cienko ze skórki, pokroić lub zetrzeć na tarce oraz posolić, w celu wydzielenia soku, który można potem wykorzystać do różnych celów. Rzepa dobrze smakuje w towarzystwie jajka, śmietany oraz oleju, jak również marchwi, ziemniaków, kapusty, wieprzowiny czy drobiu. Może stanowić farsz do pierogów lub składnik zapiekanek, zup, potrawek i puree. Walorów smakowych nie traci podawana w postaci pieczonej, gotowanej czy nadziewanej.
Wartość odżywcza
Rzepa jest warzywem niskokalorycznym, gdyż 100 g dostarcza jedynie około 26 kcal. Zawiera niewielkie ilości białka (ok. 1,1 g/100 g) oraz śladowe tłuszczu (jedynie 0,3 g/100 g), w którym występują zarówno nasycone jaki i nienasycone kwasy tłuszczowe. Obecność węglowodanów w rzepie kształtuje się na poziomie ok. 8,2 g/100 g, a błonnik pokarmowy występuje w ilości ok. 3,5 g/100 g. Rzepa zawiera niewielkie ilości sodu (17 mg/100g) i znaczące ilości potasu (280 mg/100 g). Innymi składnikami mineralnymi obecnymi w tym warzywie są m.in. fosfor (40 mg/100g), wapń (40 mg/100 g), magnez (10 mg/100 g). Głównymi witaminami występującymi w rzepie są witaminy: A (10 µg/100 g), beta-karoten (prowitamina A) (60 µg/100 g) oraz witaminy z grupy B. Rzepa zawiera również dość znaczne ilości witaminy C (16 mg/100 g).
Walory prozdrowotne
Witamina C obecna w rzepie jest bardzo silnym antyoksydantem, który ma zdolność do wymiatania z organizmu wolnych rodników, przeciwdziałając jego starzeniu się. Ponadto jest niezbędna do syntezy kolagenu – głównej składowej naczyń krwionośnych i skóry. Zwiększa wchłanianie i wykorzystanie żelaza z produktów pochodzenia zwierzęcego. Witamina C posiada również zdolność do stymulowania pracy układu immunologicznego, dzięki czemu zwiększona zostaje odporność organizmu na czynniki chorobotwórcze.
Rzepa (szczególnie czarna) zawiera związki o nazwie glukozynolany (np. sinigryna), których składnikiem są zawsze siarka oraz glukoza. Znajdują się w pewnych komórkach roślin, natomiast inne zawierają enzym – mirozynaza. Podczas krojenia rzepy, kiedy niszczone są komórki, enzym i glukozynolany wchodzą ze sobą w reakcję, w wyniku czego powstają izosiarkocyjaniany, tworzące potem tzw. olejek gorczycowy o pikantnym smaku i silnym zapachu. Substancje te pobudzają wydzielanie śliny oraz soków trawiennych i żółci, a także zwiększają ukrwienie skóry. W rzepie występują również fitoncydy, które mają silne właściwości antybakteryjne. Obecne w czarnej rzepie związki siarkowe: rafanina i rafanol posiadają działanie odkażające i przeciwłojotokowe. W lecznictwie miazga i sok ze świeżych korzeni jest wykorzystywana do wytwarzania różnych preparatów. Badania potwierdziły, że związki czynne obecne w rzepie są pomocne w stanach zapalnych wątroby i pęcherzyka żółciowego, pobudzają wchłanianie składników odżywczych z pożywienia oraz łagodzą dolegliwości ze strony żołądka i dwunastnicy. Przy czym spożywanie rzepy nie jest zalecane w przypadku ostrych nieżytów tych organów. Substancje obecne w rzepie wykazują działanie antybiotyczne nie tylko wobec różnych szczepów bakterii i grzybów bytujących w przewodzie pokarmowym, ale również w drogach oddechowych. Sok z rzepy znajduje zewnętrzne zastosowanie przy chorobach skórnych, również skóry głowy.
Uwaga!
Rzepa może zwierać niewielkie ilości kwasu szczawiowego (0,21 g/100 g) – naturalnej substancji występującej w roślinach kapustnych. Rezultatem nadmiernego spożycia tego związku może być pojawienie się kamieni w drogach moczowych lub przewodach żółciowych. W związku z tym nie zaleca się spożywania bardzo dużych ilości tego warzywa osobom z dysfunkcjami układu moczowego.
Przepis
SURÓWKA Z CZARNEJ RZEPY
2 czarne rzepy
1 marchewka
1 duże jabłko
1 łyżeczka/łyżka orzechów włoskich
kilka łyżek śmietanki
1 łyżka soku z cytryny
1 łyżeczka/ łyżka suszonej żurawiny
sól
Czarna rzepę wyszorować pod bieżącą wodą oraz obrać cienko ze skórki, po czym zetrzeć na tarce. Posypać niewielką ilością soli i odstawić na około 30 min. Po tym czasie sok, który ma charakterystyczny pikantno-gorzki smak odlać, dodać łyżkę cytryny i wymieszać. Marchewkę i jabłko umyć, obrać i zetrzeć na tarce. Połączyć z rzepą, dodać śmietankę, orzechy i suszoną żurawinę. Wszystko dokładnie wymieszać.
SMACZNEGO!
mgr inż. Edyta Kuzara
Dietetyk
Przeczytaj także: Przetwory owocowe – dżemy
