Czy zwracasz uwagę na to, co pije Twoje dziecko?
Autor: Edyta Kuzara
Woda jest niezbędna do życia. Jej zawartość w organizmie człowieka jest zmienna i zależy głównie od wieku oraz płci. Woda stanowi aż 75% masy ciała noworodka, przy czym stopień nawodnienia komórek i tkanek maleje wraz z wiekiem. Płeć dziecka nie ma wpływu na ilość tego składnika w organizmie. Ulega to zmianie dopiero w okresie dojrzewania, gdy więcej wody występuje w ciele chłopców. Kobiety z natury posiadają bardziej rozbudowaną tkankę tłuszczową, tym samym ich organizm gromadzi mniej wody.
Zapotrzebowanie
Zapotrzebowanie na wodę zależy od wielu różnych czynników m.in. od masy ciała, aktywności fizycznej, temperatury i wilgotności otoczenia, wydalania wody przez skórę, płuca oraz z moczem i kałem, a także jakości i ilości spożytego pokarmu. Przykładowo podaż płynów powinna być zwiększona przy wysokiej temperaturze i niskiej wilgotności, gdyż woda tracona jest z potem. W przypadku niskiej temperatury zwiększone zapotrzebowanie wynika z faktu, że więcej energii zużywamy, aby zachować odpowiednią temperaturę ciała. Podobnie, gdy dużo jemy, dostarczone składniki odżywcze muszą zostać przekształcone do form użytecznych dla organizmu, co wiąże się ze zwiększonym zużyciem wody. Większe spożycie białka pobudza pracę nerek, które wydalają wodę wraz z moczem. Natomiast pokarm bogaty w błonnik zwiększa utratę płynów z kałem. Przyjmuje się, że zapotrzebowanie na wodę wynosi średnio 30 ml/kg masy ciała, przy czym jej podaż nie powinna stanowić mniej niż 1000-1500 ml na 1000 kcal zużywanej energii.
Nieodpowiednia podaż płynów może doprowadzić do odwodnienia, które ujawnia się różnymi dolegliwościami ze strony układu krwionośnego, moczowego oraz pokarmowego. Są na nie szczególnie narażone niemowlęta i małe dzieci, u których ubytek wody w organizmie może stanowić nawet do 15%. W przypadku dzieci z biegunką, wymiotami, nadmiernie pocących się, straty wody muszą zostać jak najszybciej uzupełnione przez częste podawanie niewielkich ilości czystej wody pitnej (ewentualnie z dodatkiem soli kuchennej).
Normy żywienia
Normy żywienia zalecają, aby podaż płynów w przypadku dzieci w wieku 1-3 lat wynosiła około 1300 ml dziennie, a w wieku 4-6 lat – 1700 ml. Wartości te są takie same dla chłopców i dziewczynek, różnice pojawiają się dopiero w okresie dojrzewania. Małe dzieci powinny w związku z tym wypijać 4-5 szklanek płynów dziennie.
Źródła wody
Woda do organizmu może zostać dostarczona przede wszystkim z napojami. Dzieci najczęściej piją wodę mineralną i źródlaną, soki owocowe i warzywne, herbatę, herbatki owocowe i ziołowe, kawę zbożową, kakao oraz mleko i napoje mleczne. Niestety bardzo chętnie sięgają również po słodkie napoje gazowane. Woda jest obecna w znacznych ilościach także w innych pokarmach – zupach i potrawach posiadających płynną konsystencję, ponadto w owocach i warzywach. Niewiele tego składnika zawierają produkty mięsne, ryby, sery i jaja oraz produkty zbożowe. Jednocześnie część wody powstaje w wyniku naturalnych przemian zachodzących w organizmie.
Przyjmuje się zwykle, że z produktów spożywczych i potraw może pochodzić od 1/3 do 1/2 wody niezbędnej organizmowi, natomiast reszta powinna być dostarczana z napojami.
Co powinno pić dziecko?
Dziecko powinno pić przede wszystkim wodę. Tą z kranu powinno się najpierw przegotować, przy czym raczej zaleca się butelkowaną wodę mineralną lub źródlaną. Są one czyste pod względem mikrobiologicznym oraz chemicznym. Dzieciom w wieku przedszkolnym najlepiej podawać wodę źródlaną. W przypadku wody mineralnej należy unikać pojenia dziecka wodami wysokozmineralizowanymi, gdyż zbyt duża ilość składników mineralnych może negatywnie wpłynąć na pracę nerek. Natomiast przegotowana woda mineralna może stanowić podstawowy składnik napojów i posiłków, gdyż gotowanie powoduje wytrącanie się minerałów.
Dzieciom często podaje się soki owocowe, zapominając o pożywnych sokach warzywnych. Soki owocowe zawierają przede wszystkim cukry proste: glukozę, fruktozę i sacharozę, znaczne ilości witamin (szczególnie wit. C), beta-karotenu i flawonoidów. Natomiast dostarczają mniej witamin z grupy B i folianów. Są źródłem różnych składników mineralnych. Niestety bywają sztucznie dosładzane sacharozą, sorbitolem, słodzikami oraz syropami np. glukozowo-fruktozowymi. Picie przez dziecko dużych ilości soku owocowego zawierającego fruktozę i sorbitol może prowadzić do biegunki. Cukry proste i kwasy organiczne mogą też sprzyjać próchnicy zębów. Soki owocowe są źródłem znacznej ilości energii, w związku, z czym ich nadmierna podaż może doprowadzić do nadwagi, a nawet otyłości. W przypadku, gdy dziecko odmawia wypicia czegoś innego niż sok, można go rozcieńczać wodą źródlaną, zwiększając powoli jej zawartość w przygotowanym napoju.
Małe dzieci mogą pić soki, ale tylko w niewielki ilościach i najlepiej soki przecierowe, które posiadają wysoką wartość odżywczą. Świetnym oraz niskokalorycznym źródłem wielu odżywczych i bioaktywnych składników są soki warzywne. Dobrze wybierać soki pasteryzowane, gdyż mamy wówczas pewność, że nie będą zanieczyszczone mikroflorą patogenną. Soki wyciskane powinny być spożywane natychmiast po przygotowaniu, gdyż ich przydatność do spożycia jest bardzo krótka.
Woda może też być dostarczona do organizmu wraz z herbatą, która zawiera znaczne ilości antyoksydantów. Czarna herbata zwiera również znaczne ilości kofeiny, w związku z tym dzieciom należy podawać wyłącznie bardzo słaby napar (max. 2 razy dziennie). Czarną herbatę warto zastąpić herbatkami owocowymi, również tymi specjalnie przygotowanymi dla dzieci. Herbaty nie należy słodzić.
Dzieci mogą także pić kakao i kawę zbożową, ale tylko w umiarkowanych ilościach. Kakao jest źródłem składników, które wykazują działanie korzystnie (magnez, chrom, flawonoidy), ale także pobudzających i podrażniających wrażliwy żołądek dziecka (teobromina, kofeina). Kawa zbożowa jest najczęściej produkowana z ziaren pszenicy, żyta i jęczmienia. Zawiera magnez, błonnik oraz witaminy z grupy B. Pobudza procesy trawienne, a obecna w niej rozpuszczalna frakcja błonnika pokarmowego – inulina, stanowi pożywkę dla korzystnej mikroflory jelitowej. Należy jednak pamiętać, że sposób jej wytwarzania sprzyja powstawaniu akrylamidu – związku, którego spożywanie w dużych ilościach może negatywnie wpłynąć na zdrowie.
Dzieci niestety bardzo lubią pić słodzone napoje gazowane, których nie należy podawać do 3 roku życia. Ich spożycie może prowadzić do wystąpienia wielu chorób (otyłość, cukrzyca typu 2, próchnica). Pewne składniki tych produktów mogą powodować również reakcję alergiczną. Dwutlenek węgla zawarty w napojach gazowanych hamuje uczucie pragnienia, co w konsekwencji może prowadzić do odwodnienia organizmu dziecka. Powoduje również wzdęcia i nasila dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.
Istotne miejsce w jadłospisie, jako źródło wody powinny zajmować mleko i napoje mleczne.
Od teorii do praktyki:
1. Podawaj dziecku napoje często, ale w umiarkowanych ilościach. Najlepiej, aby miało do nich swobodny dostęp.
2. Napój podany małemu dziecku nie powinien być ani zbyt gorący, ani zimny. Najlepiej, aby miał temperaturę umiarkowaną. Gorącemu pozwól przed podaniem ostygnąć, a zimny zagrzej do temperatury pokojowej
3. Ilość płynów podawanych dziecku należy dostosować do jego aktywności ruchowej i temperatury otoczenia
4. W jadłospisie dziecka warto uwzględnić nie tylko wodę (źródlaną lub niskozmineralizowaną), soki (przede wszystkim warzywne), herbaty owocowe, mleko i napoje mleczne, kawę zbożową i kakao, ale także zupy oraz owoce i warzywa
5. Soki owocowe rozcieńczaj wodą źródlaną lub wodą mineralną niskozmineralizowaną
mgr inż. Edyta Kuzara
Dietetyk
Przeczytaj także: Jak odchudzić nastolatkę?
