Dieta w atopowym zapaleniu skóry (AZS)
Autor: Beata Smulska
Atopowe zapalenie skóry (AZS) to przewlekła i nawrotowa choroba skóry o podłożu alergicznym, występująca u osób z predyspozycją genetyczną. Charakteryzuje się występowaniem intensywnego świądu, suchością skóry oraz okresowo mogą występować zmiany zapalne i wysiękowe. AZS to jedna z najczęściej występujących chorób skóry wieku dziecięcego. Chorobie może towarzyszyć astma lub katar sienny. Symptomy atopowego zapalenia skóry u niemowląt i małych dzieci pojawiają się głównie na twarzy, tułowiu, pośladkach i kończynach po stronie wyprostnej. Przyczyna atopowego zapalenia skóry jest nieznana, ale wiele wskazuje na połączenie wrodzonej skłonności do nadwrażliwości skóry z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu odpornościowego. W Polsce AZS występuje u 4,7% dzieci między 3 a 18 rokiem życia i 1,4% dorosłych, jednakże w dużych miastach odsetek ten jest co najmniej dwukrotnie większy. Na rozwój choroby wpływają czynniki środowiskowe, takie jak alergeny, zanieczyszczenie powietrza, wody, żywności, infekcje wirusowe i bakteryjne oraz substancje chemiczne powszechnego użytku.
Nie ma uniwersalnej diety zalecanej chorym na AZS. Stosuje się tzw. dietę eliminacyjną polegającą na wykluczaniu z diety wszystkich produktów potencjalnie uczulających.
W sytuacji, kiedy dziecko karmione jest piersią, matka musi przejść na dietę eliminacyjną i ograniczać pokarmy o największym stopniu alergenności. Dieta taka, czyli eliminacyjna, dotyczy też oczywiście starszych dzieci niekarmionych już piersią oraz dorosłych, chorych na AZS. Wskazane jest także odłożenie wprowadzania produktów stałych do diety dziecka do momentu ukończenia 6 miesiąca życia.
W pierwszej kolejności należy ograniczyć mleko krowie (główny alergen), można je zastąpić mieszankami mleko zastępczymi lub mlekiem sojowym czy mlekiem kozim. Oprócz eliminacji samego mleka trzeba również całkowicie wyzbyć się jedzenia produktów mlecznych oraz produktów z dodatkiem mleka tj. sery, śmietana, masło, margaryna, maślanki, jogurty, kefiry. Masło i margarynę możemy zastąpić oliwą z oliwek lub margarynami bezmlecznymi. Mleko i produkty mleczne znajdują się też w takich produktach jak drożdżówki, czekolada mleczna, ciasteczka, lody, gofry, naleśniki czy chleb tostowy. Większość wędlin też zawiera koncentraty białek serwatkowych. Cukierki i ciasteczka można zastąpić biszkoptami, pierniczkami, paluszkami, chałwą, sezamkami, gorzką czekoladą i suszonymi owocami. Przetwory mięsne najlepiej „produkować” samemu tj. można upiec karkówkę, schab itp. lub uzyskać od producenta informacje w, których produktach brak jest mleka.
Na efekty diety należy czekać ok. 2-3 tygodni. Po tym czasie winniśmy zauważyć znaczącą poprawę stanu skóry, w przypadku braku efektów należy próbować eliminować kolejne grupy produktów, aż do osiągnięcia celu.
W przypadku nieco starszych dzieci z atopowym zapaleniem skóry, których dieta została już rozszerzona, czyli nie są karmione tylko piersią, warto wyeliminować z jadłospisu jaja, mleko krowie, soję oraz pszenicę. Badania wykazały bowiem, że u ponad 50% dzieci z atopowym zapaleniem skóry dochodzi do wyraźnego złagodzenia objawów choroby po rezygnacji z tych właśnie produktów. W przypadku dorosłych z atopowym zapaleniem skóry do zaostrzenia symptomów choroby dochodzi zwykle po spożyciu jabłek, marchwi, selera oraz orzechów laskowych. Wyeliminowanie ich z diety może być więc korzystne. Należy jednak zadbać o to, by w jadłospisie osoby z atopowym zapaleniem skóry nie zabrakło ważnych składników odżywczych. Dieta powinna być zbilansowana i bogata w witaminy oraz minerały.
Podsumowując, główne alergeny mogące nasilać objawy AZS, które trzeba eliminować z diety, to:
1. Mleko i produkty mleczne: masło, margaryna, sery, jogurty, kefiry, śmietana itp.
2. Jaja kurze i produkty zawierające je.
3. Soja
4. Produkty zbożowe zawierające gluten
5. Orzechy arachidowe, włoskie, ziemne itd.
6. Owoce głownie cytrusowe
7. Ryby, skorupiaki
8. Miód
9. Konserwanty, barwniki
Natomiast „bezpieczne” produkty, które raczej nie powinny nasilać objawów AZS, to:
1. Ryż, kukurydza, ziemniaki
2. Jagnięcina
3. Gotowane jabłko
4. Brokuły, szparagi, szpinak, sałata,
5. Sól, cukier, ocet winny
6. Oliwa z oliwek
7. Biszkopty, pierniczki, gorzka czekolada, paluszki
8. Suszone owoce
Działanie probiotyków
Przeprowadzone badania wykazały, że bariera jelitowa u osób z atopowym zapaleniem skóry jest rozluźniona. Badania wykazały, że przyjmowanie preparatów ze szczepem bakterii Lactobacillus przez kobiety, które miały w rodzinie przypadki atopowego zapalenia skóry oraz podawanie noworodkom probiotyków zmniejsza ryzyko wystąpienia AZS aż o 50%.
Stosowanie probiotyków może mieć działanie antyalergiczne. Jednocześnie probiotyki pobudzają komórki o właściwościach przeciwzapalnych. Probiotyki modulują skład mikroflory, dzięki czemu mają pozytywny wpływ na kształtowanie ekosystemu jelitowego. Z tego względu probiotyki są wykorzystywane w leczeniu chorób alergicznych. Badania wykazały, że podawanie dzieciom probiotyków w ciągu dwóch pierwszych lat życia, gdy kształtuje się ekosystem jelitowy, powoduje rozwój mechanizmów antyalergicznych. Po zastosowaniu probiotyku zawierającego korzystne dla układu pokarmowego bakterie następuje zmniejszenie nasilenia oraz rozległości zmian skórnych, złagodzenie świądu oraz poprawa snu.
mgr inż. Beata Smulska
Dietetyk
Przeczytaj także: Dieta bezglutenowa - pytania i odpowiedzi
