Dlaczego dzieci nie powinny jeść żywności typu Fast food?
Autor: Edyta Kuzara
Fast food (ang. szybka żywność) jest to specyficzna grupa żywności przetworzonej, która ze względu na łatwą dostępność, szybkość przygotowania i stosunkowo niską cenę jest coraz częściej i chętniej spożywana nie tylko przez osoby dorosłe, ale również dzieci oraz młodzież.
Żywność typu fast food można ogólnie scharakteryzować, jako pożywienie wysokokaloryczne, obfitujące w tłuszcz oraz będące źródłem łatwo przyswajalnych węglowodanów, a ubogie w błonnik, składniki mineralne oraz witaminy.
Potocznie, nazwą fast food określa się także obiekt żywienia zbiorowego, oferujący produkty takie jak: frytki, pizze, zapiekanki, hamburgery, cheeseburgery, hot-dogi, kebaby. W jego asortymencie można ponadto znaleźć słodzone napoje gazowane typu pepsi, coca-cola itd., chipsy oraz różne słodycze.
W ostatnich latach znacząco wzrosła częstotliwość spożycia pożywienia typu fast food wśród dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Dzieci są grupą bardzo podatną na wpływ otoczenia, w którym dorastają. Ich zachowanie kształtują nie tylko rodzice, ale także rówieśnicy. Poza tym bardzo łatwo ulegają manipulacjom ze strony środków masowego przekazu, szczególnie telewizji. Jeszcze do niedawna fakt ten wykorzystywały wielkie sieci „restauracji”, oferujących żywność typu Fast food, zachęcając dzieci do zakupu zestawów posiłków z gratisowymi zabawkami. Ze względu na obecny styl życia także rodzice ulegają „modzie” jedzenia żywności typu fast food, w wyniku, czego zamiast pełnowartościowego posiłku dzieci dostają na obiad np. cheeseburgera z podwójnym serem, frytki i coca-colę. Konsekwencje zdrowotne częstego spożywania przez malucha takiej żywności mogą być bardzo poważne. Rezultatem mogą być nie tylko niedobory składników odżywczych, objawiające się zaburzeniami wzrostu i rozwoju, ale także nadwaga, otyłość, a w przyszłości choroby układu krążenia, osteoporoza, zaburzenia ze strony układu nerwowego, a nawet nowotwory.
Toksyczne związki chemiczne obecne w produktach typu Fast food
Zbyt częste spożycie produktów typu fast food wiąże się ze zwiększoną podażą związków chemicznych, które niekorzystnie wpływają na stan zdrowia dorosłego człowieka.
Ich działanie jest jeszcze bardziej negatywne w organizmach dzieci, które nie wykształciły jeszcze odpowiednich mechanizmów obronnych. Do grupy tych substancji można zaliczyć m.in. formy trans kwasów tłuszczowych, heterocykliczne aminy, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, furany oraz akryloamid.
Akryloamid
Związek ten powstaje w czasie obróbki termicznej (smażenie, pieczenie, prażenie) żywności o wysokiej zawartości skrobi, w wyniku reakcji cukrów redukujących z obecnymi
w produkcie aminokwasami. Naukowcy uznali akryloamid za substancję potencjalnie rakotwórczą. Proces tworzenia zmian nowotworowych (szczególnie w tarczycy, układzie rozrodczym i nadnerczach) może rozpoczynać się już przy spożywaniu jego niewielkich dawek i pozostawać nierozpoznany przez wiele lat. Długotrwała i nadmierna podaż akryloamidu może doprowadzić do zaburzeń w funkcjonowaniu układu nerwowego
(co objawia się m.in. cierpnięciem rąk i stóp, zaburzeniem równowagi, niezbornością ruchów). Produktem zawierającym bardzo duże stężenie tego związku są chipsy, a jego znaczące ilości stwierdzono również we frytkach, które cieszą się obecnie niesłabnącą popularnością.
Izomery trans kwasów tłuszczowych
Izomery trans kwasów tłuszczowych tworzą się m.in. w procesie utwardzania (uwodornienia) tłuszczów roślinnych. Ten rodzaj tłuszczów jest często stosowany w procesie produkcji żywności typu fast food, gdyż wykazują wyższą odporność na działanie tlenu i wysokiej temperatury w porównaniu z pierwotnymi tłuszczami pochodzenia roślinnego. Ponadto reakcje izomeryzacji kwasów tłuszczowych (przechodzenia pożądanej formy cis w niekorzystną trans) zachodzą podczas smażenia żywności, a na ich intensywność mają wpływ temperatura obróbki oraz krotność użycia oleju. Największą zawartość izomerów trans kwasów tłuszczowych stwierdzono we frytkach (6,4%), następnie w pizzy (1,32%) oraz w hamburgerach (0,46%). Ich zwiększone spożycie przyczynia się do rozwoju chorób dietozależnych m.in. związanych z układem krążenia (miażdżyca, nadciśnienie) oraz cukrzycy typu II. Zaleca się, aby izomery trans kwasów tłuszczowych stanowiły mniej niż 1% tłuszczu spożywanego ogółem.
Heterocykliczne aminy aromatyczne
Jest to ogólna nazwa związków o właściwościach kancerogennych, powstających podczas obróbki termicznej żywności o wysokiej zawartości białka (mięso, jaja, ryby). Tworzą się one m.in. w smażonym mięsie, które jest głównym składnikiem dań typu fast food. Ich stężenie
w danym produkcie zależy m.in. od wysokości zastosowanej temperatury, a także sposobu i czasu jej oddziaływania. Dieta obfitująca w heterocykliczne aminy aromatyczne może przyczynić się do powstania zamian nowotworowych okrężnicy, płuc, pęcherza moczowego, nerek oraz jelita grubego.
Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA)
Są to związki powstające w żywności podczas jej intensywnej obróbki termicznej (grillowanie, wędzenie i smażenie) wyniku procesu pirolizy (rozkładu termicznego) tłuszczu. Mięso w obiektach żywienia zbiorowego zwanych potocznie „restauracjami fast-food” przyrządza się metodą grillowania lub smażenia, w związku z tym gotowy produkt charakteryzuje się wysoką zawartością tych substancji. WWA są silnie toksyczne i wykazują właściwości rakotwórcze. Powodują również niekorzystne zmiany w strukturze DNA.
Furany
Furany są to toksyczne związki, które powstają w wyniku działalności człowieka. Do organizmu przedostają się wraz z pożywieniem, w szczególności z żywnością zawierającą tłuszcz zwierzęcy. Spora ilość tych substancji występuje w produktach poddanych działaniu wysokiej temperatury podczas smażenia, grillowania i pieczenia. Ich szkodliwe działanie zależy od przyjętej dawki i czasu ekspozycji. Furany mają zdolność do kumulowania się w tkance tłuszczowej, zaburzając wytwarzanie hormonów sterydowych, czego skutkiem może być bezpłodność. Wykazują również działanie alergiczne.
Inne niekorzystne składniki pokarmowe w produktach typu fast food
Według badań przeprowadzonych przez Instytut Żywności i Żywienia produkty typu fast food zwierają przeciętnie 13% tłuszczu, przy czym jego ilość zmienia się w zależności od produktu np. 10% tłuszczu zwiera pizza, a już 16% frytki. W tych ostatnich występuje również znaczna ilość nasyconych kwasów tłuszczowych, które stanowią aż 51% kwasów tłuszczowych ogółem. Nieznacznie niższą zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych wykazano w badanych próbkach hamburgerów, pizzy i kebabów. W daniach typu fast food występują również znaczne ilości soli i cholesterolu.
Sól kuchenna
Stanowi podstawowe źródło sodu w diecie. Konsekwencją zwiększonego spożycia soli kuchennej przez dzieci i młodzież jest wzrost prawdopodobieństwa wystąpienia nadciśnienia, tym samym udaru mózgu i zawału serca u osób w wieku dojrzałym. Ponadto związek ten może przyczynić się do uszkodzenia śluzówki żołądka i powstania zmian nowotworowych. Jedna porcja żywności typu fast food może zawierać odpowiednio 1,2 - 2,6 g soli kuchennej. Jej spożycie nie powinno przekraczać 5 g na dzień. W przypadku spożycia jednego kawałka pizzy dzienna norma jest realizowana w około 24%, a gdy zjedzona zostanie cała pizza aż w 144%.
Nasycone kwasy tłuszczowe i cholesterol
Źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu są głównie produkty pochodzenia zwierzęcego, szczególnie tłuste mięsa i wędliny. W znaczących ilościach składniki te występują także w pełnotłustych serach żółtych, będących częstym składnikiem produktów typu fast food.
Zarówno nasycone kwasy tłuszczowe jak i cholesterol zwiększają stężenie frakcji LDL cholesterolu we krwi, obniżając poziom frakcji HDL cholesterolu, przyczyniając się tym samym do zwiększenia ryzyka wystąpienia chorób układu krążenia (miażdżyca, nadciśnienie, zawał, choroba wieńcowa serca). Udowodniono również, że zwiększone spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych może spowodować rozwój zmian nowotworowych.
Podsumowanie
Zanim pozwolimy naszemu dziecku sięgnąć po produkt typu fast food zastanówmy się poważnie czy chcemy narażać jego zdrowie na szereg szkodliwych związków (akryloamid, WWA, furany, heterocykliczne aminy aromatyczne, izomery trans kwasów tłuszczowych, tłuszcze nasycone). Pewne skutki spożywania tego typu żywności mogą ujawnić się już
w dzieciństwie (m.in. nadwaga, otyłość, różne zaburzenia z niedoborów witamin i składników mineralnych), a jeszcze poważniejsze problemy zdrowotne mogą pojawić się w przyszłości (m.in. nowotwory, bezpłodność, cukrzyca typu II, choroby układu krążenia).
Wybór i zdrowie naszych dzieci zależy włącznie od nas… A jeżeli już koniecznie chcemy zjeść produkt typu fast food to przygotujmy go samodzielnie we własnym domu.
mgr inż. Edyta Kuzara
Dietetyk
Przeczytaj także: Azotany i azotyny – występowanie i wpływ na organizm człowieka
