Kofeina w diecie dzieci
Autor: Edyta Kuzara
Wizja dziecka pijącego filiżankę kawy przekracza wyobrażenia większości rodziców. Jednocześnie dzieciom często pozwala się w nadmiarze spożywać produkty zawierające ten związek. Żywność, w której występuje kofeina jest ogólnodostępna, więc warto przeanalizować sposób żywienia dziecka, aby ograniczyć podaż tego składnika z dietą do minimum, szczególnie wśród maluchów.
Kofeina
Kofeina jest stymulantem, czyli związkiem o właściwościach pobudzających, który wpływa stymulująco na działanie układu nerwowego. Jako alkaloid ksantynowy występuje naturalnie w liściach oraz owocach wielu roślin, takich jak: ziarna kakaowca i kawy, owoce guarany czy orzeszki cola. Może być również wytwarzana w przemyśle na drodze syntezy chemicznej i dodawana do żywności (przede wszystkim napojów) podczas procesów technologicznych. Wchodzi w skład wielu leków dostępnych bez recepty.
Zbyt duża dawka kofeiny przyjęta przez dziecko lub dorosłego może przyczynić się do wystąpienia:
- drżenia i nerwowości
- trudności z koncentracją i zasypianiem
- bólu głowy
- rozstroju żołądka
- arytmii serca
- podwyższonego ciśnienia krwi.
W przypadku małych dzieci powyższe objawy może wywołać już niewielka ilość kofeiny.
Jest wiele powodów, dla których należy ograniczyć spożycie przez dziecko napojów zawierających kofeinę - przykładowo:
1.Kofeina może pogorszyć stan dziecka z zaburzeniami pracy serca lub z dysfunkcjami układu nerwowego, a także dzieci z nadpobudliwością psychoruchową
2. Kofeina jest diuretykiem, czyli związkiem, który pobudza wydalanie wody z organizmu wraz z moczem. W przypadku dzieci nadmierna podaż kofeiny łatwo może doprowadzić do odwodnienia, przy czym dotychczas nie określono czy objawy odwodnienia wywołuje dawka kofeiny obecna w napojach. Wpływ kofeiny na organizm zależy także od całkowitej podaży kofeiny w ciągu dnia oraz tolerancji tego składnika.
W porze letniej warto całkowicie zrezygnować z podawania dziecku produktów zawierających kofeinę, gdy wysoka temperatura dodatkowo podwyższa wydalanie wody z organizmu przez skórę i układ oddechowy.
3. Kofeina zwiększa wydalanie z organizmu nie tylko wody, ale również składników mineralnych – wapnia i magnezu, które są niezbędnym budulcem układu kostnego i zębów oraz wpływają na właściwą pobudliwość mięśniowo-nerwową.
4.Napoje zawierające kofeinę posiadają jednocześnie wysoką wartość energetyczną, przy niskiej zawartości składników odżywczych – witamin i składników mineralnych. Ich picie zmniejsza apetyt dziecka, ograniczając tym samym spożycie produktów o odpowiednim składzie odżywczym i zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia niedoborów pokarmowych.
5. Napoje z kofeiną obfitują w cukry proste – głównie w sacharozę, której nadmierne spożycie może przyczynić się do próchnicy, nadwagi a nawet otyłości u dziecka. Zawarte w nich kwasy organiczne niszczą szkliwo zębów.
Metabolizm i tolerancja kofeiny
Kofeina trafia do krwi około 30-45 minut po jej spożyciu, a następnie jest metabolizowana i wydalana wraz z moczem przez nerki. Jej obecność w organizmie wynosi średnio 4 godziny. Kofeina znacznie dłużej utrzymuje się w organizmie kobiet w ciąży, gdyż jest wolniej metabolizowana. Potwierdzono jej pozytywny wpływ na zdolność koncentracji, a także działanie rozkurczowe w stosunku do naczyń krwionośnych m.in. obecnych w mózgu, co ogranicza występowanie migren. W związku z tym kofeina bywa częstym składników leków przeciwbólowych.
Wrażliwość organizmu na kofeinę oznacza taką ilość kofeiny, która wywołuje efekt fizjologiczny. Tolerancja kofeiny jest sprawą indywidualną, lecz im mniejszy jest organizm, tym niższa dawka kofeiny powoduje określone objawy. Przy czym wrażliwość na kofeinę zależy w większości od pobrania tego składnika z codzienną dietą. Rezultaty wstępnych badań naukowych sugerują, że spożycie kofeiny poniżej 300 mg na dzień nie wpływa w sposób negatywny na stan zdrowia. Przy czym wspomniany poziom spożycia nie obejmuje dzieci, kobiet w ciąży oraz osób cierpiących na różne choroby. W przypadku dzieci podaż kofeiny wraz z napojami nie powinno przekroczyć granicy 5,3 mg na 1 kg masy ciała (przykładowo ok. 160 mg kofeiny może spożyć dziecko w wieku 10 lat). Przekroczenie tej dawki może doprowadzić do wystąpienia u dziecka różnych zaburzeń ze strony układu nerwowego oraz układu pokarmowego.
Podaż kofeiny
Europejczycy spożywają średnio 200 mg kofeiny na dzień (od 100 mg do 400 mg) przede wszystkim wraz z kawą, herbatą oraz słodkimi napojami, także energetyzującymi. Dzieci i młodzież dostarczają ten związek do organizmu wraz z herbatą, słodkimi napojami oraz czekoladą.
W tabeli poniżej znajduje się lista przykładowych produktów zawierających kofeinę:
| Nazwa produktu | Ilość produktu | Zawartość kofeiny |
|---|---|---|
|
Kawa Espresso Kawa Espresso, bezkofeinowa Herbata czarna Herbata zielona Napój herbaciany typu Ice tea Napój typu coca-cola Napój typu cola dietetyczna Napój typu pepsi Napoje typu energy drink Czekolada „ciemna” Czekolada mleczna Kakao (napój) Czekolada mleczna w płynie (napój) Lek na przeziębienie |
30 ml 30 ml 240 ml 240 ml 240 ml 355 ml 355 ml 355 ml 240 ml 28 g 28 g 142 ml 227 ml 1 tabletka |
40-75 mg 0-15 mg 14-61 mg 24-40 mg 5-7 mg 30-35 mg 38-47 mg 32-39 mg 70-80 mg średnio 20 mg średnio 6 mg średnio 4 mg średnio 5 mg średnio 30 mg |
Ponadto kofeinę (a dokładniej jej pochodne) zawierają orzeszki cola, guarana oraz mate, jak również takie produkty jak: niektóre lody, sosy kawowe, oraz jogurty i inne przetwory mleczne z kawą lub guaraną.
Podaż kofeiny należy ograniczać stopniowo, gdyż szybkie i całkowite wykluczenie tego składnika z diety może przyczynić się do wystąpienia takich symptomów jak: ból głowy, rozdrażnienie czy też pogorszenie nastroju i brak energii. Napoje z kofeiną należy powoli (jeden na tydzień) zastępować wodą, mlekiem, sokami lub nektarami owocowymi. Warto czytać etykiety produktów, na których znajdziemy dokładne informacje o ich składzie, dzięki czemu można kontrolować spożycie kofeiny przez dziecko, tak, aby utrzymać je na bezpiecznym poziomie. Przy czym zgodnie z regulacjami Unii Europejskiej obecność kofeiny powinna być wyraźnie określona na etykiecie napoju, gdy jej zwartość przekracza 150 mg w 1 litrze produktu. Reguła ta nie dotyczy herbaty, kawy oraz napojów pokrewnych, gdyż uważa się, że konsumenci są świadomi, że zawierają kofeinę.
mgr inż. Edyta Kuzara
Dietetyk
Przeczytaj także: Bezpieczne przygotowywanie posiłków
