Kolka niemowlęca - część I

Autor: Edyta Kuzara

Kolka niemowlęca jest określana często jako „kolka 3-miesięczna”, „kolka wieczorna”, „100 dni płaczu” lub „3 miesiące i 10 dni płaczu”. Pojawia się zwykle pomiędzy 2 a 12 tygodniem życia maluszka. W większości przypadków występuje w godzinach popołudniowych i wieczornych, kiedy to niemowlęta odczuwają największy niepokój w ciągu całego dnia. Czasami kolka atakuje niezależnie od pory dnia.

Z przeprowadzonych badań wynika, że napady częściej pojawiają się u pierwszego dziecka. Prawdopodobieństwo jej wystąpienia zwiększa się również w przypadku wcześniaków oraz niemowląt z niską masą urodzeniową (< 2500 g).

Definicja kolki jelitowej

Kolkę jelitową rozpoznaje się u niemowlęcia wówczas, gdy zostaną spełnione kryteria tzw. „reguły trzech” tzn. napady niepokoju oraz płaczu trwają nie mniej niż 3 godziny w ciągu dnia, ataki zdarzają się częściej niż 3 dni w tygodniu, a okres ich występowania jest nie krótszy niż 3 tygodnie.

Kolka jelitowa może atakować z różnym nasileniem, w związku z czym można wyróżnić jej postać łagodną, umiarkowaną lub ciężką. W celu klasyfikacji ocenia się zwykle częstość i czas utrzymywania się płaczu.

Maluszek cierpiący na kolkę może być rozdrażniony przez cały dzień, a nasilenie niepokoju prowadzi do ostrego, piskliwego i niepohamowanego płaczu. Takie napady najczęściej trwają kilka minut i pojawiają się kilka razy w ciągu dnia, choć czasami ma się wrażenie, że niemowlę płacze nieustannie przez całą dobę.

Niemowlę dotknięte kolką zaciska mocno oczy i piąstki, krzyczy oraz pręży się, gwałtownie zginając i prostując nóżki. Twarz dziecka oraz szyja są często zaczerwienione, natomiast skóra wokół jego noska i ust przyjmuje szary odcień. Brzuszek maluszka jest wzdęty i napięty, co jest wynikiem nagromadzenia się w nim nadmiernej ilości gazów. Napadom kolki często towarzyszy wydalanie gazów oraz oddawanie zielonkawego stolca. Przynosi to jedynie krótkotrwałą ulgę dziecku.

Kolka zwykle ustępuje w sposób samoczynny około 2-3 miesiąca życia, przy czym w niektórych przypadkach może trwać aż do 9 miesiąca życia.

Przyczyny

Do tej pory nie udało się dokładnie wyjaśnić, co tak naprawdę jest przyczyną wystąpienia kolki u niemowlęcia. Najczęściej mówi się o tym, że stan ten jest skutkiem wielu czynników. Najważniejsze wśród nich to:

1. Niedojrzałość przewodu pokarmowego

W okresie noworodkowym oraz wczesnoniemowlęcym układ pokarmowy maleństwa nie potrafi wyprodukować odpowiednich ilości aktywnych enzymów trawiennych. Niedojrzałość przewodu pokarmowego może prowadzić do wystąpienia przejściowej nietolerancji białek pokarmowych oraz do alergii. Przyczyną kolki jelitowej może stać się nietolerancja laktozy (z powodu braku laktazy – enzymu rozkładającego laktozę), w której zaburzeniu ulega wchłanianie węglowodanów.

Na zwiększenie podaży laktozy przez niemowlę wpływa krótkie, naprzemienne karmienie piersią. Na początku procesu karmienia pokarm matki charakteryzuje się wysoką zawartością laktozy. Spożycie przez dziecko takiego mleka prowadzi do obniżenia pH treści jelitowej oraz wytworzenia znacznej ilości gazów.

Na nadmierną perystaltykę jelitową i wystąpienie kolki wpływa palenie papierosów w otoczeniu dziecka. Ponadto w badaniach wykazano, że pokarm kobiety palącej zawiera trzykrotnie więcej substancji (głównie nikotyny) występujących w dymie tytoniowym niż jej krew. Może to w znacznym stopniu przyczyniać się do zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego i wytwarzania enzymów trawiennych przez organizm maluszka.

Duża ilość wytwarzanych gazów stanowi nie przyczynę, a skutek kolki jelitowej. Do ich nadprodukcji prowadzi zarówno niedokarmianie, jak i przekarmianie oraz zbyt wczesne wprowadzenie do jadłospisu produktów o stałej konsystencji.

Przyczyną kolki może być również refluks żołądkowo-przełykowy. Atak kolki pojawia się wówczas, jako objaw tej choroby, a niepokój, rozdrażnienie czy zaburzenie snu u niemowląt wynikają z bólu związanego ze stanem zapalnym przełyku. W takim przypadku podawanie posiłków częściej i w mniejszych ilościach powoduje zwykle złagodzenie objawów kolki.

2. Alergia pokarmowa

Kolka jelitowa może być skutkiem alergii i nietolerancji białek mleka krowiego, alergii i nietolerancji białka soi, bądź też alergii i nadwrażliwości na inne produkty spożywane przez karmiącą matkę.

U 25% niemowląt z umiarkowanym lub ciężkim stopniem kolki jelitowej potwierdzono występowanie alergii na białka mleka krowiego (głównie β-laktoglobulinę). Jest to związane z omówioną wcześniej niedojrzałością przewodu pokarmowego. Większość maluszków cierpiących na wspomnianą alergię wykazuje również nietolerancję białek soi. Najczęstszymi alergenami w przypadku niemowląt karmionych piersią są: orzechy, jaja, soja, kukurydza, pszenica, pomidory, dorsz, mięso wołowe, kofeina, przyprawy i czekolada. W przypadku podejrzenia alergii pokarmowej produkty te należy wyeliminować z diety matki karmiącej.

Alergię na białka mleka krowiego może występować nie tylko u dzieci rodziców alergików, niemowląt cierpiących na kolkę, ale także u maluszków z takimi objawami jak: atopowe zmiany skórne, wymioty, luźne stolce lub przewlekły katar.

3. Niewłaściwa dieta matki karmiącej

Istotnym czynnikiem mogącym wpłynąć na pojawienie się kolki u niemowlęcia jest skład diety matki karmiącej. Przyczyną ataku kolki może być spożywanie przez matkę produktów ciężkostrawnych (smażonych i o wysokiej zawartości tłuszczu np. frytki, chipsy, sery dojrzewające, tłuste wędliny, pasztety itd.) oraz wzdymających (warzywa kapustne, nasiona roślin strączkowych, cebula, czosnek, por, papryka, czereśnie, wody gazowane) i ostro przyprawionych.

4. Nadwrażliwość niemowlęcia na bodźce zewnętrzne

Kolka jelitowa może być spowodowana przez niedojrzałość i nadwrażliwość układu nerwowego niemowlęcia. W tym przypadku skutkiem nadmiernej ilość bodźców pochodzących ze środowiska jest niepokój, rozdrażnienie i niepohamowany płacz dziecka.

W konsekwencji pojawiają się także bóle brzuszka. Ponadto maleństwo bardzo silnie odczuwa emocje swoich rodziców, w szczególności mamy, z którą wiąże je ogromna więź emocjonalna. W związku z tym, reakcją niemowlęcia na jej zdenerwowanie, stres czy lęk mogą być zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego.

Pamiętaj…

Zanim u swojego maluszka stwierdzisz kolkę jelitową sprawdź czy nie jest po prostu głodny, nie ma mokro, czy nie jest mu niewygodnie albo nie pragnie się przytulić.
Gdy pomimo Twoich starań stan dziecka nie ulegnie poprawie, zgłoś się do lekarza – pediatry. Przyczynami bólu brzuszka może być nie tylko kolka, lecz także np. zakażenie układu moczowego, wady przewodu pokarmowego, stany zapalne jamy brzusznej lub przewodu pokarmowego, stany zapalne dróg oddechowych np. ucha. Lekarz po rozpoznaniu kolki zaleca zwykle zastosowanie odpowiedniej diety u niemowlęcia i/lub matki, bądź też ewentualnie przyjmowanie leków, a leczenie dostosowuje do stopnia nasilenia dolegliwości.

Więcej o postępowaniu w napadach kolki niemowlęcej w kolejnej części artykułu..

mgr inż. Edyta Kuzara
Dietetyk

Przeczytaj także: Przyczyny wzdęć