Najczęstsze choroby pasożytnicze u dzieci
Autor: Edyta Kuzara
Pasożyty ludzkie są to różnorakie organizmy żyjące w organizmie człowieka, który jest dla nich źródłem pożywienia. Są one bardzo często przyczyną chorób. Możemy wśród nich wyróżnić takie grupy jak: nicienie, płazińce, pierwotniaki i grzyby. Do płazińców zalicza się m.in. tasiemce (np. tasiemiec uzbrojony lub nieuzbrojony) i przywry (np. motylica wątrobowa). Obleńce, czyli nicienie są to m.in. glisty ludzkie, włośnie kręte i owsiki. Pasożyty charakteryzują się wysoką reproduktywnością i inwazyjnością, jak również odpornością na czynniki zewnętrzne. Ryzyko zarażenia zwiększa nieprzestrzeganie higieny np. brak mycia rąk przed jedzeniem, jedzenie niemytych warzyw i owoców, jak również przebywanie w dużych skupiskach ludzi (np. przedszkole), nawożenie pól odchodami, co zanieczyszcza uprawy. Można je znacząco zmniejszyć przez naukę właściwych nawyków higieny osobistej (zwłaszcza w przedszkolu) oraz otoczenia. Do najczęściej spotykanych chorób u dzieci, wywołanych przez pasożyty ludzkie zaliczamy obecnie glistnicę, owsicę oraz tasiemczycę. Pierwotniaki powodują wystąpienie u dzieci lambliozy oraz toksoplazmozy.
Glistnica
Choroba ta jest wywoływana przez pasożyta o nazwie glista ludzka (Ascaris lumbricoides). Jego jaja są wydalane wraz z kałem przez zakażonego człowieka. Do zarażenia glistnicą dochodzi najczęściej drogą pokarmową, w wyniku spożycia przez dziecko zakażonych produktów lub braku higieny. Larwy, które dostały się w postaci jaj do organizmu dziecka wykluwają się w jelicie i razem z krwią przemieszczają się do wątroby, a następnie wędrują do pęcherzyków płucnych, oskrzeli i tchawicy. Ich wędrówka trwa około 10 dni. W tym czasie przemieszczają się do różnych narządów, gdzie dojrzewają i składają jaja. W dojrzałej postaci mogą przeżyć 1-2 lata. Larwy wywołują stan zapalny narządów oraz podrażnienie nabłonka dróg oddechowych, natomiast dorosłe osobniki przyczyniają się do zapalenia błony śluzowej przewodu pokarmowego i żywią się dostarczanymi do organizmu składnikami odżywczymi. Wydzielane przez nie substancje są toksyczne i mają działanie alergizujące.
Objawami tej choroby mogą być wilgotny kaszel, wysypka uczuleniowa, a ze strony przewodu pokarmowego: nawracające bóle brzucha, naprzemienne biegunka i zaparcia, wymioty, brak łaknienia, wzdęcia. Dziecko może się skarżyć na gorsze samopoczucie, czemu może towarzyszyć apatia lub pobudzenie, problemy ze snem, zgrzytanie zębów.
Jednocześnie mogą wystąpić objawy niedoborów składników odżywczych, którymi żywi się glista, co może doprowadzić nawet do zahamowania wzrostu i rozwoju dziecka. Glistnicę można rozpoznać przeprowadzając badania 3 próbek kału dziecka. Choroba wymaga zastosowania określonych leków przepisywanych przez lekarza pediatrę. W czasie około 2 tygodniowej kuracji zalecana jest dieta ubogowęglowodanowa, o wysokiej zawartości białka. W związku, z czym należy ograniczyć w diecie dziecka takie produkty jak: cukier i słodycze, wyroby cukiernicze, słodzone napoje i soki, słodzone jogurty i desery, ziemniaki, pieczywo, kasze, makarony. Podstawowe źródło węglowodanów powinny stanowić niskowęglowodanowe warzywa i owoce: kalafior, brokuły, cukinia, kapusta, ogórek, papryka, pory, pomidory, szpinak, pieczarki, rzodkiew, sałata, seler naciowy, mandarynki, grejpfruty, jabłka, awokado. Białko powinno pochodzić z chudego mięsa (schab wieprzowy, mięso z królika), drobiu (kura, indyk), ryb, mleka i jego przetworów (jogurt, maślanka, kefir, chudy twaróg). Natomiast źródłem tłuszczu powinny być oleje roślinne oraz orzechy.
Owsica
Chorobę wywołuje nicień – owsik (Enterobius vermicularis), którego jedynym żywicielem jest człowiek. Do zarażenia dochodzi najczęściej u dzieci pomiędzy 5 a 14 rokiem życia, czemu sprzyja obecność w dużych skupiskach ludzi (przedszkole, szkoła). Inwazyjne jaja tego pasożyta są przenoszone pod płytkami paznokci, przez pościel, kurz, ubrania oraz zanieczyszczone jedzenie. Z jaj w żołądku wykluwają się larwy, które wędrują do jelita grubego. Postacie dojrzałe przemieszczają się w kierunku odbytu, gdzie składają inwazyjne jaja. Działalność pasożytów powoduje swędzenie i podrażnienie odbytu, szczególnie w nocy. Innymi objawami owsicy są: bezsenność, brak łaknienia, cienie pod oczami, bladość skóry, zgrzytanie zębami, obgryzanie paznokci, trudność skupienia uwagi. Najczęściej stosowaną metodą, która pozwala na rozpoznanie choroby jest wymaz z okolicy odbytu dziecka, który analizuje się pod mikroskopem, wypatrując jaj pasożyta. Podstawę leczenia stanowi podawanie odpowiednich leków. Należy również przestrzegać higieny osobistej dziecka i często zmieniać jego bieliznę. Dodatkowo zaleca się stosowanie diety o wysokiej zawartości błonnika pokarmowego z jednoczesnym ograniczeniem węglowodanów i zapobieganie zaparciom. Należy podawać dziecku zwiększona ilość płynów. Produktami bogatoresztkowymi są niskowęglowodanowe warzywa i owoce: cukinia, kapusta biała, kapusta pekińska, brokuły, brukselka, kalafior, papryka, pomidory, ogórki, pory, seler naciowy, szpinak, rzodkiewka, sałata, awokado, jabłka, mandarynki, grejpfruty. Terapię należy powtórzyć po okresie 10-14 dni.
Tasiemczyca
Choroba ta jest wywoływana najczęściej przez tasiemca nieuzbrojonego (Taenia saginata), rzadziej przez uzbrojonego (Taenia solium). Tasiemce mogą osiągnąć długość aż 2-10 m. W rozwoju tasiemców wyróżnia się dwa etapy. Pierwszy z nich występuje w organizmie żywiciela pośredniego. To w nim jaja tasiemca przekształcają się w larwy, które przenoszone są wraz z krwią do różnych tkanek. Po 3-6 miesiącach z larw powstają wągry. Do zarażenia dziecka (żywiciela ostatecznego) dochodzi najczęściej po spożyciu surowego lub niedogotowanego mięsa zwierzęcego, w którym są obecne wągry. Pełną długość tasiemce uzyskują po 2-3 miesiącach i w jelicie dziecka mogą przeżyć kilka do kilkudziesięciu lat. Choroba przejawia się głównie takimi objawami ze strony przewodu pokarmowego jak: bóle brzucha, nudności, zaburzenia łaknienia, chudnięcie, biegunki lub zaparcia. Czasami występują także osłabienie, niedokrwistość, zaburzenia snu, zmiany skórne, uczucie ucisku w gardle. Tasiemczyca przyczynia się do zmniejszenia wydzielania enzymów oraz zaburzenia wchłaniania substancji odżywczych, które są pokarmem dla pasożytów. Rozpoznanie choroby opiera się na znalezieniu tasiemca w badanym kale. Pomocniczo w leczeniu zaleca się stosowanie diety bogatoresztkowej, niskowęglowodanowej, obfitującej w białko oraz witaminy i składniki mineralne.
mgr inż. Edyta Kuzara
Dietetyk
Przeczytaj także: Żywienie w chorobie refluksowej
