Niedobory żelaza u dziecka chorego na celiakię
Autor: Anna Radzimowska
Celiakia jest chorobą autoimmunologiczną o podłożu genetycznym, charakteryzującą się nietolerancją glutenu – białka zapasowego zawartego w zbożach takich jak: pszenica, żyto, jęczmień (również owies, który fizjologicznie nie posiada w swoim składzie glutenu, ale w procesie produkcji bardzo często jest zanieczyszczony wyżej wymienionymi zbożami).
W wyniku oddziaływania glutenu na kosmki jelita cienkiego, dochodzi do ich zaniku, przez co zmniejsza się powierzchnia wchłaniania składników odżywczych. Prowadzi to do wystąpienia różnorodnych objawów klinicznych. Jedynym leczeniem w celiakii jest zastosowanie ścisłej diety bezglutenowej.
Upośledzone wchłanianie składników odżywczych, w tym też żelaza (nawet przy diecie bogatej w ten pierwiastek), w zaawansowanym stadium celiakii, prowadzi do powstania niedoborów. Badania epidemiologiczne wykazały, że niedobory żelaza mogą dotyczyć aż 12-69% populacji z nietolerancją glutenu. Przy znacznym spadku wartości żelaza może dojść do rozwoju niedokrwistości z niedoboru żelaza. Szacuje się, że około 25% pacjentów z nowo rozpoznaną celiakią cierpi na niedokrwistość z niedoboru żelaza.
W przypadku niedokrwistości, oprócz obniżonego poziomu żelaza w surowicy krwi obserwować będziemy zmiany w morfologii krwi, w tym obniżenie stężenia hemoglobiny czy spadek objętości krwinki czerwonej (MCV). Dodatkowo spadkowi ulega ferrytyna (białko gromadzące żelazo). Nieprawidłowe wyniki gospodarki żelazowej u dziecka zawsze powinny prowadzić do zdiagnozowania przyczyny dolegliwości. Lekarz interpretujący wynik, po wykluczeniu niedoborów żelaza wynikających z niskiej podaży tego pierwiastka w diecie czy też wykluczeniu takich przyczyn jak hipotransferynemia, zaburzenia syntezy hemu, powinien szukać źródła przyczyny w jelitach (osłabione wchłanianie żelaza lub jego przewlekła utrata).
Diagnoza – celiakia! – i co dalej???
U dziecka ze zdiagnozowaną celiakią, należy włączyć jak najszybciej dietę bezglutenową, co pozwoli uszkodzonym kosmkom jelitowym zregenerować się. Pozwoli to na lepsze przyswajanie żelaza, dzięki czemu powstałe niedobory żelaza powinny się wyrównać. Dieta bezglutenowa powinna być jednocześnie dobrze zbilansowaną dietą, z zalecaną zawartością żelaza u dziecka 7-10mg/ dobę, w zależności od wieku.
Jeśli jednak samo włączenie diety bezglutenowej nie przynosi oczekiwanej poprawy, lekarz może zlecić okresowe przyjmowanie suplementów (warto się wcześniej upewnić, czy nie zawierają one glutenu). Podczas przyjmowania preparatów dziecko powinno być pod stałą opieką lekarza. Należy monitorować poziom żelaza, ale też i wapnia w surowicy krwi, ponieważ nadmiar żelaza może obniżać wchłanianie wapnia.
Anna Radzimowska
Diagnosta Laboratoryjny
Przeczytaj także: Dieta bezglutenowa - pytania i odpowiedzi
