Nadwaga i otyłość wśród dzieci
Autor: Karolina Macała
Nadwaga lub otyłość to stan, w którym w organizmie zgromadzony jest nadmiar tkanki tłuszczowej, przekraczający normy ustalone dla danego wzrostu, wieku i płci. Tłuszcz gromadzony jest w komórkach tłuszczowych, czyli adipocytach, których liczba w wieku dorosłym jest stała a w procesie tycia lub chudnięcia zmienia się już tylko ich objętość. Jednak wedle najnowszych doniesień naukowców ilość adipocytów również może ulegać zmianie ale jedynie w okresie bardzo wczesnego dzieciństwa i adolescencji. Odkrycie to może sugerować, że dzieci z nadwagą i otyłością nie tylko zwiększają objętość adipocytów ale także ich ilość, co może w przyszłości utrudniać proces chudnięcia i utrzymania prawidłowej wagi ciała. Jeżeli dziecko zgromadzi bardzo dużą ilość komórek tłuszczowych w przyszłości nie będzie już można ich liczby zmniejszyć a walka z nadmiarem kilogramów może okazać się zdecydowanie trudniejsza. Tym bardziej istotne wydaje się prawidłowe wykrywanie nadwagi oraz jej leczenie już we wczesnym dzieciństwie, by zapobiegać w przyszłości powstawaniu otyłości i jej powikłań.
W celu szybkiego wykrycia nadwagi dzieci powinny być systematycznie poddawane ocenie antropometrycznej, która obejmuję pomiary: masy ciała, wysokość ciała, wskaźnika BMI, pomiarów obwodów ciała. Następnie wartości otrzymane odnoszone do odpowiednich siatek centylowych wskazują stosunek co do przyjętych norm. Przeprowadzając takie badania raz na pół roku można ocenić czy dziecko nie zaczyna zbyt szybko przybierać na wadzę w odniesieniu do rówieśników i czy jest to już stan wymagający interwencji specjalisty. U dzieci definiuję się otyłość powyżej 95 percentyla na siatkach centylowych, nadwagę zaś w zależności od różnych wytycznych można rozważać powyżej 85 percentyla. Najczęstszą przyczyną nadwagi i otyłości u dzieci jest nadmierna podaż kalorii w diecie i jest to tak zwana otyłość prosta. W części przypadków może okazać się, że występująca otyłość jest wtóra do innej choroby np. endokrynopatii czy zaburzeń OUN (ośrodkowego układu nerwowego), jednak jest to jedynie 10% przypadków i należy je rozważać jedynie jeśli zdrowa dieta opracowana przez specjalistę nie przynosi zamierzonych efektów.
Postępowanie w celu redukcji masy ciała u dzieci powinno odbywać się pod opieką specjalisty dietetyka, ze względu na okres wzrastana dziecka, który mimo redukcji wagi powinien odbywać się prawidłowo. U dzieci nie dokonuje się tak restrykcyjnych zmian diety jak u dorosłych a jej kaloryczność nie może być niższa niż wyliczona norma względem należnej masy ciała dlatego pomoc dietetyka jest niezbędna do prawidłowego zbilansowania jadłospisów. Tylko odpowiednio zbilansowana dieta, może zapewnić dowóz wszelkich składników mineralnych i budulcowych potrzebnych do prawidłowego rozwoju dziecka.
Przed wizytą u dietetyka rodzice mogą jednak dokonać wstępnej oceny diety dziecka i w bezpieczny sposób zredukować jej kaloryczność. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na to co piję dziecko. Większość napoi a nawet soków jest wysokokalorycznych ze względu na wysoką zawartość cukrów prostych a ich wartość energetyczna dochodzi nawet do 100 kilokalorii w szklance. Dodatkowo przyjmowanie takich napojów jest najczęściej trudne do skontrolowania i pomijane w ocenie diety przez rodziców. Słodkie napoje należy zastąpić wodą a soki podawać w ograniczonej ilości w godzinach przed południowych (np. szklanka soku najlepiej świeżo przygotowanego w domu w ramach jednej porcji owoców). Resztę płynów należy podawać w formie wody zgodnie z wyliczeniami dla wagi malucha:
Na każde 10 kg wagi dziecka – 100 ml wody
Dzieci powyżej 10 kg – 1000ml wody plus 50 ml na każdy dodatkowy kilogram ponad 10kg
Dzieci powyżej 20 kg – 1500ml wody plus 20 ml na każdy dodatkowy kilogram ponad 20kg
Przykładowo: dziecko ważące 14 kg powinno przyjmować dziennie 1200ml płynów (1000ml plus 4 razy 50 ml)
Z diety dziecka należy wykluczyć również słodycze i słone przekąski, które mają bardzo wysoką gęstość kaloryczną a niską odżywczą. Oznacza to, że do diety wnoszą tylko tzw. puste kalorie. Dzieci, które chodzą do szkoły musza dostawać drugie śniadania przygotowane w domu by uniknąć niekontrolowanych zakupów w sklepiku (dziecko przyzwyczajone do takich smaków może sięgać po niezdrowe przekąski). W celu zredukowania stresu związanego z dużymi zmianami w żywieniu dziecka niezdrowe przekąski można zastąpić ich zdrowymi odpowiednikami. Pokrojone owoce mogą stanowić dobry zamiennik dla słodkich batonów a pokrojone w słupki surowe warzywa z jogurtowymi dipami mogą pomóc wyrzucić z diety słone paluszki i chipsy. Istotnym elementem diety, który rodzice mogą wprowadzić sami jest również jej systematyczność. Dziecko powinno być nauczone spożywać pięć posiłków dziennie, a tak przyjęty nawyk w dzieciństwie pomoże kontrolować wagę w przyszłości. Ostatnim ważnym elementem leczenia nadwagi lub otyłości u dziecka jest to aby wyszczególnione zmiany obejmowały całą rodzinę. Dziecko często bierze przykład z rodziców i to ich ma za wzór, dlatego obowiązkiem opiekunów jest dawanie dobrego przykładu i wsparcia.
Karolina Macała
Dietetyk
Przeczytaj także: Sok, nektar, czy napój? Co wybrać?
