Wiek a występowanie zespołu metabolicznego
Autor: Paulina Wieczorek
Badania naukowe udowodniły, że Zespół Metaboliczny zaczyna się w dzieciństwie. Świadczy o tym wciąż narastający problem współczesności, jakim jest nadwaga i otyłość. Przypomnę, na czym polega i czym szczególnym się charakteryzuję.
Zespół Metaboliczny o stan kliniczny charakteryzujący się współwystępowaniem czynników ryzyka rozwoju i powstawania chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy, takich jak: otyłość centralna (brzuszna), podwyższone ciśnienie tętnicze oraz zaburzenia gospodarki węglowodanowej i lipidowej. Kluczową rolę odgrywają insulinooporność i otyłość (szczególnie brzuszna) oraz nasilony ogólnoustrojowy stan zapalny. Ich współwystępowanie jest skutkiem interakcji czynników demograficznych, stylu życia (niedostateczna aktywność fizyczna oraz nieprawidłowa dieta), predyspozycji genetycznych oraz programowania płodowego.
Zespół metaboliczny powstaje w ścisłym związku z widoczną otyłością brzuszną (androidalną)- tłuszcz odkłada się głównie w okolicach nadbrzusza. Dodatkowo, dochodzą: wspomnianej wcześniej zaburzenia tolerancji glukozy, insulinooporność, zaburzenia lipidowe (podwyższony poziom triglicerydów i tzw. Cholesterolu LDL, a zmniejszony poziom cholesterolu HDL), nadciśnienie tętnicze oraz zaburzenia krzepnięcia prowadzące do powikłań sercowo-naczyniowych. Co niesie za sobą bardzo groźne dla życia konsekwencje.
Do dzieci nie można sformułować konkretnej definicji, gdyż istnieją trudności z ustaleniem długoterminowego ryzyka chorób naczyń. We Francji, posługując się definicją Zespołu Metabolicznego dla dorosłych, można rozpoznać ten zespół u 10-15% otyłych dzieci. Posługując się tymi samymi kryteriami, u 50% otyłych dzieci w Ameryce. Oznacza to, że w przyszłości takie osoby będą cierpiały na nadciśnienie tętnicze, chorobę wieńcową i cukrzycę. Niestety, patologia ta nie omija również Polski. Otyłość i nadwaga obserwowana jest u 7-14% dzieci szkolnych i z roku na rok procent ten narasta. Nadwagę u dzieci rozpoznajemy, gdy BMI zawarty jest w granicach 85.-95. Centyla, a otyłość, gdy wartość BMI przekracza 95. Centyla. Bez wątpienia największą przyczyną otyłości jest nic innego jak zbyt duże spożycie kalorii i zmniejszenie wydatku energetycznego (siedzący tryb życia). Jedynie 5% stanowią dzieci, których otyłość związana jest ze schorzeniami endokrynologicznymi, neurologicznymi i/lub genetycznymi.
Kryteria rozpoznania Zespołu Metabolicznego u osób ≥16. rż.:
1. zwiększony obwód pasa ≥80 cm u kobiet i ≥94 cm u mężczyzn
2. zwiększone stężenie triglicerydów ≥150 mg/dl (1,7 mmol/l) lub stosowanie leków zmniejszających ich stężenie (fibraty, kwas nikotynowy, duże dawki kwasów tłuszczowych omega-3)
3. zmniejszone stężenie cholesterolu HDL <50 mg/dl (1,3 mmol/l) u kobiet i <40 mg/dl (<1,0 mmol/l) u mężczyzn lub stosowanie leków zwiększających jego stężenie (fibraty i kwas nikotynowy)
4. podwyższone ciśnienie tętnicze skurczowe ≥130 mm Hg i/lub rozkurczowe ≥85 mm Hg lub stosowanie leków hipotensyjnych u pacjenta z dodatnim wywiadem w kierunku nadciśnienia tętniczego
5. zwiększone stężenie glukozy na czczo ≥100 mg/dl (5,6 mmol/l) lub stosowanie leków hipoglikemizujących.
Do rozpoznania Zespołu Metabolicznego konieczne jest spełnienie ≥3 wyżej wymienionych kryteriów. U dzieci ZM może być zdiagnozowany ≥10. roku życia na podstawie występowania 3 lub więcej z następujących czynników ryzyka:
otyłość centralna (obwód pasa ≥90 pc.), stężenie triglicerydów ≥150 mg/dl (1,7 mmol/l), stężenie cholesterolu HDL <40 mg/dl (1,0 mmol/l), ciśnienie tętnicze ≥130/85 mg/dl i stężenie glukozy na czczo ≥100 mg/dl (5,6 mmol/l) lub rozpoznana cukrzyca typu 2.
Oto kilka notorycznie powtarzanych błędów w naszym stylu życia, które doprowadzają do powstawania Zespołu Metabolicznego:
-Nadmierny stan odżywienia u matki w okresie ciąży oraz karmienie sztuczne w okresie niemowlęcym. Tak zwane jedzenie ,,za dwojga’’, bez liczenia kalorii i nie stawiania na jakość żywności (słodycze, fast-foody, słone przekąski).
-niewłaściwa dieta, charakteryzująca się nadmiarem tłuszczu i węglowodanów, o tak zwanym wysokim indeksie glikemicznym. Są to produkty, po których spożyciu następuję gwałtowny wzrost glukozy we krwi, który natychmiast zostaje obniżony. Takie wahanie poziomu glukozy we krwi powoduje, że narasta uczucie głodu. Do tych produktów należą: m.in: arbuz, bagietka, płatki kukurydziane, ryż biały, żelki.
- zwiększone porcje jedzenia,
- nawyk podjadania pomiędzy posiłkami, co gorsza nawyk jedzenia nocnego,
- modne restauracje Fast-food, kuszące zwłaszcza w galeriach handlowych. Serwujące jedzenie głównie bogate w energię: tłuszcze, tłuszcze nasycone typu trans, słodzone napoje. Taka dieta niestety jest uboga w warzywa i owoce (wspomniane poprzednio bogactwo antyoksydantów), a także w mleko i produkty mleczne.
- brak aktywności fizycznej (siedzący tryb życia: komputery, telewizory, samochody).
- bagatelizowanie wywiadu rodzinnego (cukrzyca, choroby sercowo-naczyniowe itp.)
Leczenie nadwagi i otyłości dziecka powiedzie się jedynie przy wprowadzeniu zdrowej, ubogiej w tłuszcze diety: stosowanie się do zasad prawidłowego żywienia i uprawianie aktywności fizycznej. Pamiętajmy jednak, że zmiany nie mogą być zbyt drastyczne, ale konsekwentnie stosowane przez całą rodzinę.
mgr Paulina Wieczorek
Dietetyk
Przeczytaj także: Żywienie dzieci z zaburzeniami autystycznymi
