Zalecane i przeciwwskazane produkty spożywcze w zespole jelita drażliwego (IBS) u dzieci.
Autor: Paulina Wieczorek
Zespół jelita drażliwego (IBS) to zespół dolegliwych objawów z przewodu pokarmowego. Do podstawowych objawów należy ból brzucha, wzdęcia, biegunki bądź zaparcia. Jelito drażliwe nie jest osobną chorobą, ale zespołem objawów mogącym współistnieć z różnymi stanami chorobowymi lub być ich częścią. Przyczyna powstawania jest jeszcze nie do końca poznana. Jelito drażliwe jest tradycyjnie uważane za schorzenie psychosomatyczne, tj. takie, w którego pojawieniu się i przebiegu istotną rolę odgrywa stres.
Uważa się, że jelito drażliwe należy do najczęstszych dolegliwości układu pokarmowego. Występuje u 10-20% całej populacji. Może to pośrednio świadczyć o występujących też dość często łagodnych przebiegach tej choroby. Choroba występuje 3 razy częściej u płci żeńskiej.
IBS może występować u dzieci i młodzieży: ocenia się, że jego częstość wynosi ok. 16% wśród uczniów w wieku 11-17 lat. Co wiążę się najprawdopodobniej z okresem dorastania oraz stresem towarzyszącym podczas nauki w szkole. Największą przyczyną jest jednak złe, nieregularne odżywianie. U małych dzieci przyczyną choroby może być znikoma zawartość błonnika w diecie i mała podaż płynów.
Te dzieci, które nie korzystają już z nocnika i zaczynają korzystać z toalety, mogą mieć zaparciową postać choroby - uwarunkowaną psychicznie. Często boją się korzystać z toalety, ponieważ nagromadzone masy kałowe powodują ból.
Zespół jelita drażliwego rozpoznaje się wtedy, gdy bóle brzucha lub dyskomfort w tej okolicy utrzymują się przynajmniej przez 3 miesiące w roku.
Wyróżnia się 4 postacie tego schorzenia:
• naprzemienną (biegunka i zaparcia)
• z przeważającą biegunką
• z przeważającymi zaparciami
• ze wzdęciami
Na podstawie konkretnych badań i obserwacji wskazuje się na następujące czynniki mające znaczenie w tej chorobie:
-nadmierna reaktywność jelita i nadwrażliwość trzewna – u chorych wątpliwie występuje zaburzenie funkcji jelita, zarówno w odpowiedzi na bodźce „wewnętrzne”, jak pokarm czy czynniki zapalne, gazy, jak i „zewnętrzne” - stres.
-czynnik zapalny –w ostatnich latach zauważono, że u niektórych chorych objawy zespołu mogą wystąpić bezpośrednio po infekcji bakteryjnej lub inwazji pasożytniczej. Jest to tzw. poinfekcyjny zespół jelita drażliwego. W takim wypadku obserwuje się mniejsze lub większe zmiany o charakterze zapalnym w ścianie jelita.
-predyspozycja psychologiczna – Osoby chore ujawniają większe skłonności do niepokoju, rozdrażnienia, depresji, lęku, a także natręctw.
Leczenie Dietetyczne:
Postępowanie dietetyczne polega głównie na wykluczeniu pokarmów, które drażnią błonę śluzową przewodu pokarmowego oraz nadmiernie ,,pobudzają’’ jego czynność fizjologiczną. Posiłki powinny być spożywane częściej, w mniejszych ilościach, o regularnych porach i powinny być spożywane powoli. Należy unikać posiłków nadmiernie gorących oraz zimnych.
Chorzy z postacią bólowo – zaparciową dobrze reagują na dietę bogatobłonnikową, która poprzez skrócenie czasu transportu jelitowego powoduje zmniejszenie zaparć oraz odczuwanie bólu przez chorego. Natomiast u części chorych zwiększenie ilości błonnika nie przynosi spodziewanego efektu lub może nasilić działanie drażniące, które zwiększa dolegliwości bólowe. Dlatego też, postępowanie dietetyczne należy dobierać indywidualnie do każdego pacjenta w zależności od dominujących objawów chorobowych.
Szczególnie trzeba dopilnować dzieci, aby piły dużo płynów. Picie odpowiedniej ilości płynów, co najmniej 1,5 l na dobę wpływa na prawidłowe uwodnienie mas kałowych, tym samym zmniejszeniem skłonności do zaparć. Zaleca się spożywanie napojów niegazowanych, nie zawierających drażniącego sorbitolu (słodka substancja występująca w produktach takich jak : guma do żucia, galaretkowate słodycze, dietetyczne dżemy, czekolady, słodziki; dużo sorbitolu zawierają też soki jabłkowy, gruszkowy, winogronowy, śliwki suszone, świeże, wiśnie, gruszki). Ta słodka substancjamoże czasami nasilić dolegliwości (czytajmy etykiety!).
Z jadłospisu należy wyeliminować czekoladę i kakao, które działają zapierająco. Jak wiadomo to nie lada wyzwanie u dzieci, które przecież wprost uwielbiają słodycze!
Stosowanie dużych ilości warzyw (cebula, kapusta, warzywa strączkowe) i owoców może być źle tolerowane przez niektóre osoby z zespołem jelita nadwrażliwego, ponieważ mogą nasilić bóle i wzdęcia brzucha. W takim przypadku należy ograniczyć je w diecie i zaobserwować, po których w szczególności występują objawy. To samo dotyczy mleka i produktów mlecznych, ciężkostrawnych tłuszczów zwierzęcych – zwłaszcza smażonych.
Produkty zalecane i przeciwskazane w różnych etapach choroby:
Okres biegunkowy
Produkty zalecane:
- rozcieńczone soki owocowe i warzywne, słaba kawa zabielona, słaba herbata, kawa zbożowa
- biały chleb pszenny, bułki, drobne makarony, kaszka pszenna, ryż łuskany, biszkopty,
- miód pszczeli, galaretki owocowe, kisiele, budynie, lody (bez nietolerancji na laktozę), landrynki, miód
- mus z jabłek, owoce pestkowe przecierane, banany, owoce cytrusowe
- sól, cukier, kminek, pietruszka, kwasek cytrynowy, sok z cytryny
- cielęcina, wołowina (chuda), indyk, kurczak, królik, chude ryby gotowane (dorsz, sandacz)
- szynka bez tłuszczu, polędwica, parówki delikatesowe
- chudy rosół na mięsie, buliony, zupy z przecierów warzywnych
- masło, margaryny miękkie
- marchew, sałata, ziemniaki (puree), rzodkiewki, pomidory (bez skórki), ogórki (bez skórki, jeżeli są tolerowane)
- jajko na miękko
- twaróg i sery topione o niskiej zawartości tłuszczu (przy braku nietolerancji na laktozę)
Produkty niezalecane:
- mleko, kefir, jogurt, mocna kawa i herbata, napoje alkoholowe
- pieczywo ciemne, pieczywo razowe, chleb z dodatkiem błonnika, ziaren i otrąb, tłuste pieczywo cukiernicze
- czekolada, bita śmietana, ciastka i cukierki z dodatkiem czekolady, orzechy, konfitury z owoców pestkowych
- owoce pestkowe nie przecierane (truskawki, maliny, porzeczki) morele, śliwki, gruszki, ananasy
- przyprawy korzenne, musztarda, chrzan, curry, chili, pieprz, papryka
- tłuste mięso wołowe, wieprzowina, baranina, tłusty drób - gęś, kaczka, podroby, dziczyzna
- wszystkie inne tłuste i mocno wędzone gatunki kiełbas, wędlin, pasztety
- zupy zabielane, zasmażane, o dużej zawartości warzyw i kasz
- jajko na miękko
- smalec, łój, słonina, margaryny twarde, masło topione
- wszelkie warzywa o dużej zawartości błonnika, (warzywa kapustne, buraki, brukselka, kalafior, groszek, warzywa strączkowe suche, świeża fasolka, kalarepa
- jajka gotowane na twardo, oraz nadmierne spożycie żółtek
- tłuste sery żółte i topione
Okres zaparć:
Produkty zalecane:
- mleko 0,5-1,5%, kefir, jogurt, maślanka słaba kawa zabielona, słaba herbata, kawa zbożowa, herbatki ziołowe
- pieczywo ciemne o dużej zawartości błonnika, razowe, żytnie, graham, z dodatkiem otrąb i ziaren, pieczywo chrupie, pumpernikiel i inne kasza gryczana, jęczmienna, jaglana, pęczak, płatki owsiane, kiełki pszenne
- surowe owoce, kompoty, miód pszczeli, galaretki, kisiele, budynie, powidła, landrynki i inne cukierki twarde, dżemy i marmolady
- wszystkie owoce
- liście laurowe, ziele angielskie, koperek, wanilia, sól, cukier, sok z cytryny
- cielęcina, wołowina (chuda), indyk, kurczak, królik
- szynka bez tłuszczu, polędwica, parówki delikatesowe
- zupy warzywne, zupy na wywarach z włoszczyzna, krupnik, zupy mleczno-owocowe
- margaryny miękkie (roślinne), oleje roślinne, masło (ograniczone ilości)
- wszystkie warzywa zwłaszcza zawierające dużo błonnika ziemniaki (puree, gotowane, pieczone)
- białka żółtka do 3 na tydzień
- twaróg i biały ser chudy i półtłusty
Produkty niezalecane:
- kakao, czekolada, mocna kawa i herbata, napoje alkoholowe
- pieczywo pszenne z wysokiego przemiału kasza manna, kasza kukurydziana, ryż
- czekolada i cukierki czekoladowe, pralinki, ciastka w czekoladzie, konfitury wysoko słodzone, torty, kremy cukiernicze, bita śmietana, lody
- banany (nie u każdej osoby)
- przyprawy korzenne, musztarda, chrzan, curry, chili, pieprz, papryka
- tłuste mięso wołowe, wieprzowina, baranina, tłusty drób - gęś, kaczka, podroby, dziczyzna
- wszystkie inne tłuste i mocno wędzone gatunki kiełbas, wędlin, pasztety
- zupy na tłustych wywarach z mięsa, kości, ryb zupy zabielone śmietaną
- smalec, łój, słonina, margaryny twarde, masło topione
- frytki, ziemniaki smażone, placki ziemniaczane
- jajka gotowane na twardo, oraz nadmierne spożycie żółtek
- pozostałe rodzaje serów
mgr Paulina Wieczorek
Dietetyk
Przeczytaj także: Probiotyki a zarażenie glistą ludzką
