Czy dzieci potrzebują suplementacji diety?
Autor: Edyta Kuzara
Wszyscy eksperci podkreślają, że właściwy sposób żywienia, warunkujący zdrowie, wzrost i rozwój oraz dobre samopoczucie dziecka, stanowi różnorodna i zbilansowana dieta. Słowo klucz stanowi tutaj „różnorodna”, gdyż dzięki spożyciu wielu produktów należących do różnych grup możliwe jest dostarczenie większości lub nawet wszystkich składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu i to na takim poziomie, który pokryje zapotrzebowanie na dany składnik. Wiele rodziców zadaje sobie jednak pytanie – czy dieta mojego dziecka jest właśnie taka? Czy mam pewność, że żywność podawana dziecku, dostarcza wszystkich składników odżywczych, których potrzebuje?
Zwykle wtedy pojawia się myśl o suplementacji, czyli włączeniu do diety dziecka różnych preparatów np. witaminowych, mineralnych lub ich połączenia. Ze swoimi wątpliwościami i pytaniami rodzice powinni się kierować do lekarza pediatry/dietetyka, przy czym często rodzice samowolnie kupują suplementy diety. Suplementacja może pomóc, w niektórych przypadkach jest nawet konieczna, ale może również wpłynąć negatywnie na zdrowie dziecka, zwłaszcza, gdy podawane suplementy diety są przeznaczone dla dorosłych. Wówczas podaż pewnych składników z diety oraz dodatkowo z suplementu może kilkakrotnie przekroczyć zapotrzebowanie dziecka. Jak wiadomo nadmiar wszystkich składników odżywczych może wywołać niepożądane objawy, ale szczególnie niebezpieczne jest przyjmowanie zbyt wysokich dawek witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K) oraz żelaza, miedzi oraz selenu, których nadwyżka gromadzi się w organizmie i wykazuje działanie toksyczne. W związku z tym przed podaniem dziecku suplementu diety należy koniecznie zasięgnąć porady pediatry/dietetyka.
Na opakowaniach suplementów diety zwykle umieszczane są oświadczenia o pozytywnym wpływie danych składników na zdrowie, wzrost i rozwój. Przy czym warto zdać sobie sprawę z faktu, że tak naprawdę nie poznano jeszcze wszystkich związków występujących w żywności. Dlatego też nie ma pewności, że suplementy diety zawierają wszystko to, co jest konieczne dla funkcjonowania organizmu, zarówno dziecka jak również człowieka dorosłego. Nikt nie jest w stanie zagwarantować, że w kupowanym suplemencie występują właśnie te składniki, które organizm potrzebuje.
Poniżej znajdują się odpowiedzi na kilka najczęściej zadawanych pytań, dotyczących suplementacji:
1. Czy moje dziecko potrzebuje suplementacji diety żelazem?
Należy pamiętać, że suplementacji diety żelazem (preparatami lub lekami) nigdy nie wolno zaczynać na własną rękę, lecz tylko w sytuacji, gdy zaleci ją lekarz, który określi odpowiednią dawkę tego składnika. Powodem przyjmowania suplementów z żelazem jest anemia, która może być następstwem niedoboru żelaza w pożywieniu. Niemowlęta do 3 mies. życia, które są karmione piersią nie potrzebują suplementacji żelaza, gdyż zapasy tego składnika występują w ich wątrobie. Natomiast niemowlęta karmione mlekiem modyfikowanym zwykle nie mają niedoborów żelaza, gdyż zawiera je w wystarczającej ilości fortyfikowana mieszanka mleczna. Dzieci od 3 mies. życia mogą już wymagać suplementacji, przy czym dużo zależy od ich sposobu żywienia oraz innych czynników pozażywieniowych.
Objawami niedoboru żelaza są: przewlekłe osłabienie i zmęczenie, bladość błon śluzowych (np. spojówek), sińce pod oczami, bóle głowy, problemy z koncentracją, skłonność do siniaków, krwotoki z nosa, zawroty głowy i duszność podczas wysiłku, nadmierne wypadanie włosów.
2. Czy moje dziecko potrzebuje suplementacji diety witaminą B12?
Niedobór witaminy B12 w diecie może przyczynić się m.in. do zaburzenia funkcjonowania układu nerwowego oraz anemii. Odpowiednia ilość tego składnika może być spożyta jedynie z żywnością pochodzenia zwierzęcego (mlekiem i jego przetworami, mięsem, rybami, jajami, drobiem). Wprawdzie rośliny oraz owoce morza mogą zawierać ten związek, ale w niewielkich i niewystarczających ilościach. W związku z tym suplementacji tym składnikiem wymaga jadłospis dzieci na diecie wegetariańskiej (szczególnie wegańskiej), a także dzieci z anemią, chorobami żołądka, z upośledzonym wydzielaniem czynnika wewnętrznego (Castle’a), celiakią czy chorobą Leśniowskiego-Crohna.
Objawami niedoboru witaminy B12 są m.in. osłabienie i męczliwość, bóle i zawroty głowy, bladość skóry i błon śluzowych, utrata czucia smaku, pieczenie języka, utrata łaknienia i chudnięcie, osłabienie widzenia, apatia, drażliwość.
3. Czy moje dziecko potrzebuje suplementacji diety wapniem?
Każdy rodzic dobrze wie, że wapń jest podstawowym składnikiem kości. Jego właściwą podaż można zapewnić przede wszystkim poprzez odpowiednie spożycie mleka i jego przetworów. Wiele „zwykłych” produktów żywnościowych jest wzbogaconych w ten składnik. Konieczność suplementacji zachodzi wówczas, gdy u dziecka występuje alergia na białka mleka krowiego lub nietolerancja laktozy. Suplementy z wapniem mogą być również podawane w przypadku stwierdzenia u dziecka problemów z krzepliwością krwi, zaburzeń gospodarki hormonalnej (parathormon i kalcytonina), częstych złamań kości lub krzywicy.
Objawami niedoboru wapnia w diecie są: psujące się zęby, krwotoki z nosa, łamliwe kości, mrowienie i drętwienie kończyn, tężyczka (niekontrolowane skurcze mięśni), zaburzenia rytmu serca.
4. Czy moje dziecko potrzebuje suplementacji diety witaminą D?
Witamina D jest wytwarzana w naszej skórze od wpływem oddziaływania promieni słonecznych. Przy odpowiedniej ekspozycji na światło zapotrzebowanie organizmu na ten składnik może zostać w pełni pokryte (dużo zależy od klimatu oraz pory roku). W przypadku małych dzieci, lub dzieci, które mało przebywają na „świeżym powietrzu”, a także dzieci z rozpoznaną krzywicą często zaleca się przyjmowanie dodatkowej dawki witaminy D w postaci suplementu. Wystarczające spożycie tej witaminy w przypadku niemowląt oraz dzieci wynosi 5 µg cholekalcyferolu na dobę.
Objawami niedoboru witaminy D są: krzywica, stany zapalne skóry, zmniejszenie odporności, pogorszenie słyszenia, zapalenie spojówek, niewłaściwe funkcjonowanie układu nerwowego oraz mięśniowego.
5. Czy moje dziecka potrzebuje suplementacji diety kwasami omega-3?
Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, do których należą kwasy omega-3 są składnikami mózgu, błon komórek nerwowych oraz spojówek. Wspomagają odporność organizmu na czynniki chorobotwórcze. Dieta obfitująca w ryby, szczególnie morskie, a także w oleje roślinne i orzechy powinna pokryć zapotrzebowanie dziecka na te składniki. W przypadku dzieci uczulonych na białka ryb i/lub orzechów konieczna może stać się suplementacja kwasów omega- 3 w diecie. Pediatra może ją także zalecić przy zmniejszonej odporności organizmu dziecka. Należy pamiętać, że oleje rybie mogą być zanieczyszczone metalami ciężkimi, w związku z tym należy wybrać suplement dobrej jakości - przeznaczony dla dzieci.
Uwaga!
Suplementy diety są obecnie dostępne prawie w każdym sklepie. Najbezpieczniej jest jednak kupować w aptece preparaty do suplementacji polecone przez lekarza/dietetyka. Warto zaznaczyć, że w przypadku suplementacji diety przez dzieci istnieje naprawdę sporo wątpliwości, co do następstw pobierania przez dziecko dużych dawek witamin i minerałów, które mogą pojawić się w życiu dorosłym. Dodatkowo nie poznano jeszcze do końca wszystkich interakcji pomiędzy składnikami mineralnymi oraz pierwiastkami śladowymi. Wysoka podaż jednego składnika może zaburzać, a nawet hamować wchłanianie i wykorzystywanie innego składnika przez organizm.
Podsumowując, jeżeli nie jest to konieczne nie należy samowolnie podawać dziecku suplementu diety. Jeżeli pojawią się jakieś niepokojące objawy świadczące o niedoborach składników pokarmowych należy zgłosić się do pediatry/dietetyka, który po rozpoznaniu przyczyny może zalecić suplementację preparatami przeznaczonymi dla dzieci i wskaże właściwą dawkę niedoborowego składnika lub składników odżywczych.
mgr inż. Edyta Kuzara
Dietetyk
Przeczytaj także: Fluor w profilaktyce próchnicy
