Zespół metaboliczny zaczyna się w dzieciństwie
Autor: Małgorzata Bieńkowska
Nadwaga i otyłość to coraz bardziej narastający problem współczesnego świata. Jest to problem dotyczący już nie tylko dorosłych, ale coraz więcej dzieci. Chorobę tę na całym świecie określa się już mianem epidemii. Stan ten u dzieci może doprowadzić do wielu przykrych konsekwencji już w wieku dorosłym – otyłości, nadciśnienia tętniczego, cukrzycy typu 2, chorób układu sercowo – naczyniowego, nawet rozwoju nowotworów, a to wszystko do przedwczesnego zgonu. Dlatego tak ważne jest aby walczyć z nadmierną masą ciała już dzieciństwie.
Zespół metaboliczny (ZM) do niedawna rozpoznawany był tylko u dorosłych. Teraz wykrywany także u dzieci, co jest jeszcze bardziej niepokojące ze względu na zaburzenia, do których może prowadzić. Pierwszą cechą zespołu metabolicznego jest otyłość. Najgroźniejsza w tym momencie jest otyłość androidalna, czyli tkanka tłuszczowa gromadzi się głównie w okolicy brzucha, otacza także narządy wewnętrzne, takie jak wątroba, trzustka, żołądek, jelita, zaburzając jednocześnie ich prawidłowe funkcjonowanie. Współistniejące do otyłości w zespole metabolicznym są: zaburzenia tolerancji glukozy, insulinooporność, zaburzenia lipidowe (podwyższone stężenie trój glicerydów, cholesterolu frakcji LDL, zmniejszone stężenie cholesterolu frakcji HDL), nadciśnienie tętnicze, zaburzenia krzepnięcia krwi prowadzące do powikłań sercowo – naczyniowych.
Ocenia się, że stan ten dotyczy około 2% dzieci i młodzieży. W Polsce nadmierną masę ciała obserwuje się już u 7 – 14% dzieci szkolnych i zwiększa się z każdym rokiem. Podobnie jak u dorosłych nadmierną masę ciała u dzieci rozpoznajemy za pomocą wskaźnika BMI, czyli dzieląc masę ciała przez wzrost w metrach podniesiony do kwadratu. Jednak w przypadku dzieci wartości prawidłowe odczytujemy z siatek centylowych, odrębnych dla dziewcząt i chłopców. Nadwagę rozpoznajemy gdy BMI mieści się w granicach 85 – 95 centyla, a otyłość powyżej 95 centyla. Podstawową i najprostszą przyczyną nadmiernej masy ciała jest zwiększone spożycie kalorii i zbyt małe w stosunku do ilości spożywanej wydatkowanie energii. Tylko u 5% dzieci z otyłością jest to spowodowane chorobami endokrynologicznymi, genetycznymi i/lub neurologicznymi.
Otyłości u dzieci mogą sprzyjać:
• Nadmierna masa ciała u matki w czasie ciąży – gdy matka była otyła zachodząc w ciążę, lub gdy przyrost masy ciała w ciąży był za duży, co może programować rozwój dziecka na takie samo odkładanie tkanki tłuszczowej w organizmie
• Karmienie sztuczne niemowląt – mleko matki zawiera wiele substancji, które mogą chronić dziecko przed tyciem, wspomagać jego przemianę materii
• Nieprawidłowa dieta, w której skład wchodzi nadmierna ilość tłuszczów, głównie nasyconych i kwasów tłuszczowych typu trans i węglowodanów o tak zwanym wysokim indeksie glikemicznym Przeczytaj: Co to jest indeks glikemiczny?
• Ewidentnie podawanie zbyt dużych porcji jedzenia
• Podjadanie między głównymi posiłkami – posiłków w ciągu dnia powinno być 4 – 5 w odstępie czasowym ok. 3 – 4 godzin. Każda przekąska spożyta poza tymi posiłkami może prowadzić do dodatniego bilansu energetycznego (kiedy spożywamy więcej energii niż wydatkujemy). Należy uważać tutaj oczywiście na przekąski w postaci słodyczy, słonych przekąsek, ale zwrócić uwagę także na soki i napoje słodzone, podjadanie plasterka sera czy kilku chrupek.
• Spożywanie produktów typu Fast – food – wszystkie produkty tego typu zawierają bardzo duże ilości zarówno tłuszczów ogółem jak i tych najgroźniejszych dla naszego zdrowia czyli nasyconych i typu trans. Niebezpieczne jest zabieranie dzieci w ramach niedzielnej wycieczki do centrum handlowego, w którym najłatwiej jest kupić właśnie hamburgera i frytki.
• Nieaktywny tryb życia – zbyt mały wysiłek fizyczny, spędzanie czasu przed telewizorem czy komputerem, podwożenie dzieci do szkoły, mimo odległość to jeden przystanek.
Leczenie nadwagi i otyłości u dzieci nie jest proste. Dzieci nie można odchudzać ze względu na ich ciągły wzrost i rozwój. Należy jednak wprowadzać nawyki racjonalnej zdrowej diety i muszą być to zmiany wprowadzane u całej rodziny, żeby dziecko nie czuło się osamotnione i miało z kogo brać dobry przykład. Przy problemach z dzieckiem o nadmiernej masie ciała radzę poradzić się dietetyka, który zanalizuje drobiazgowo dotychczasowy jadłospis i wskaże bezpieczną drogę zmiany stylu życia. Niewielkie zmiany wprowadzone w dzieciństwie, utrwalone jako zdrowe nawyki będą procentować później przez całe życie.
Małgorzata Bieńkowska
Dietetyk
Przeczytaj także: INSULINOOPORNOŚĆ
