Żywienie dzieci po zabiegu wycięcia migdałków
Autor: Edyta Kuzara
Zabieg usunięcia migdałków jest bardzo często wykonywany wśród dzieci. Procesowi rekonwalescencji czasami towarzyszą nudności i wymioty, a przede wszystkim ból gardła, który jest najbardziej intensywny w ciągu 24 godzin po operacji. W związku z odczuwanymi dolegliwościami po usunięciu migdałków, dziecko często odmawia przyjmowania pokarmów, a nawet picia płynów. W konsekwencji może wystąpić niedobór pewnych składników odżywczych, który nie pozwala małemu pacjentowi wrócić do pełni zdrowia. Dlatego w okresie pooperacyjnym tak ważne jest zaplanowanie odpowiedniego jadłospisu, który nie tylko zachęci dziecko do spożywania pokarmów pomimo bólu, ale również dostarczy wszystkich niezbędnych składników odżywczych.
Żywienie dziecka w okresie okołooperacyjnym
Zabieg usunięcia migdałków jest dużym obciążeniem dla organizmu dziecka i nasila procesy kataboliczne (czyli rozkładu) jego części składowych. W związku z tym spożywana w okresie okołooperacyjnym żywność powinna charakteryzować się wysoką gęstością odżywczą, co oznacza, że powinna dostarczać nie tylko odpowiednią ilość energii, ale również składników odżywczych, w tym witamin i minerałów. Na podstawie badań zaobserwowano, że krótszy czas „głodówki” przed operacją pozwala na szybsze rozpoczęcie żywienia po zabiegu, gdyż ból odczuwany przez dziecko jest wówczas mniej intensywny. Nawodnienie i odżywienie małego pacjenta do 2 godzin przed operacją redukuje również niepokój dziecka związany z długim pozostawaniem na czczo.
Odnośnie żywienia dziecka po wykonanym zabiegu - naukowcy dyskutują, czy powinno ono pozostawać przez dłuższy czas na zmodyfikowanej diecie tj. płynnej, półpłynnej i papkowatej, które minimalizują ryzyko podrażnienie mechanicznego błony śluzowej, czy też należy jak najszybciej powrócić do „normalnego” sposobu żywienia, które według badań pozwala dziecku na szybszy powrót do zdrowia i do pełnej sprawności. Według ogólnych wytycznych picie czystych płynów jest możliwe jeszcze 2 godziny przed operacją, natomiast spożywanie pokarmów jest dozwolone na 4-6 godzin przed zabiegiem.
Z pewnością istotną kwestią w rekonwalescencji jest jak najszybsze wprowadzenie zwykłej diety, o stałej konsystencji, która początkowo powinna mieć postać płynną, półpłynną i papkowatą. Sporny jest natomiast dokładny czas po operacji, w którym dziecko powinno spożywać normalne posiłki.
Jeżeli po zabiegu nie występują nudności i wymioty to dietę płynną należy stosować max. do kilku godzin po zabiegu, gdyż jest ona uboga w składniki odżywcze. W jej skład wchodzą tylko płyny: woda przegotowana i niegazowana, napar rumianku lub mięty, herbata z cukrem lub bez niego. Jeżeli nie ma przeciwwskazań należy jak najszybciej przejść na dietę półpłynną, w której podajemy głównie kasze w postaci rzadkich kleików (z dodatkiem masła lub ugotowanego żółtka), pieczywo rozmoczone w herbacie lub mleku, rzadkie kisiele i budynie, sery zmiksowane z mlekiem lub śmietanką, zmiksowane jaja dodane do zupy lub mleka, mięso i ziemniaki oraz warzywa zmiksowane w zupie, warzywa oraz owoce w postaci soków i przecierów. Do potraw można dodawać mleko w proszku, masło, oliwę z oliwek oraz preparaty należące do żywności specjalnego przeznaczenia, dzięki czemu zwiększymy wartość energetyczną i odżywczą posiłków.
Jeżeli u dziecka nie występują objawy ze strony przewodu pokarmowego i pomimo bólu gardła ma dobry apetyt należy zastosować dietę papkowatą, o zwiększonej zawartości energii i białka. Dieta ta różni się od poprzedniej przede wszystkim konsystencją pokarmów. Można powrócić do sposobu żywienia sprzed operacji, zwracając jednak uwagę na dostarczanie odpowiedniej ilości energii, białka oraz zmienioną konsystencje posiłków. Ponadto dieta powinna być lekkostrawna, tj. z ograniczeniem/wykluczeniem produktów smażonych, zawierających dużą ilość tłuszczu i powodujących wzdęcia (cebula, czosnek, papryka, ogórki, kapusta). Zastosowanie mają tutaj gęste kleiki, ziemniaki puree z masłem lub z oliwą, pasty jajeczne i rybne, pasty z wędlin, marmolada, rozmoczone w mleku pieczywo pszenne, koktajle mleczno-owocowe, musy jogurtowo-owocowe, mleko i jego przetwory, zupy kremy, lane ciasto, kisiele i budynie, zmiksowane lub przetarte owoce i warzywa, zmielone mięsa i pulpety z sosami, risotto z sosem, makaron nitki z sosem. Wraz z ustępowaniem objawów ze strony gardła należy stopniowo powracać do normalnej konsystencji posiłków.
Podstawę żywienia dziecka powinny stanowić produkty zbożowe. Ważne miejsce w jadłospisie powinny zajmować: mięso czerwone, drób, ryby i jaja, które dostarczają pełnowartościowego białka (składnika do budowy i odbudowy uszkodzonych tkanek) oraz wielu składników mineralnych (np. żelaza, potasu, cynku) i witamin (wit. A, wit. D, witaminy z grupy B), a ryby (śledź, makrela, sardynka, łosoś, tuńczyk) wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Te ostatnie składniki oraz witaminy z grupy B mają szczególnie korzystny wpływ na stan błony śluzowej, przyśpieszając jej regenerację. Włączone do diety owoce i warzywa są źródłem wielu bioaktywnych składników m.in. antyoksydantów (np. flawonoidów, karotenoidów), które nie tylko ograniczają stres oksydacyjny wywołany przez zabieg chirurgiczny, ale przede wszystkim wpływają na zwieszenie odporności organizmu na czynniki chorobotwórcze. Ze względu na wzmożone procesy kataboliczne istotna jest odpowiednia podaż żelaza, sodu, azotu oraz potasu i fosforu, które w okresie pooperacyjnym są w dużych ilościach wydalane z organizmu.
Należy pamiętać, aby nie podawać dziecku posiłków zawierających produkty o kwaśnym, ostrym i bardzo słonym smaku. Konieczna jest rezygnacja z owoców cytrusowych, kiszonych ogórków i kapusty, pomidorów, przypraw (m.in. pieprz, papryka), słonych wędlin i konserw, również rybnych. Najlepiej do minimum ograniczyć dosalanie posiłków, jeżeli to konieczne zwiększając udział soli, gdy przeminie nadwrażliwość i obrzęk błony śluzowej gardła. Bardzo istotna jest również temperatura podawanych posiłków. Ulgę dziecku przyniosą posiłki schłodzone np. koktajle mleczno lub jogurtowo-owocowe lub musy owocowe z dodatkiem jogurtu, gdyż niska temperatura powoduje obkurczenie naczyń krwionośnych i tym samym zmniejszenie bólu przy przełykaniu. Reszta posiłków powinna mieć temperaturę otoczenia, gdyż wyższa temperatura podrażnia miejsce po zabiegu.
Pamiętając o wyżej przedstawionych zaleceniach w urozmaiconym jadłospisie dziecka należy wykorzystać te produkty, które najbardziej lubi (oczywiście w sposób rozsądny i racjonalny). Dzięki temu posiłki, pomimo bólu są zjadane chętniej, co przekłada się na szybszy powrót do zdrowia dziecka i jego lepsze samopoczucie. W związku z tym dieta, o ile to możliwe powinna być jak najmniej restrykcyjna.
Dodatkowe produkty stosowane w żywieniu
W żywieniu dzieci po zabiegu usunięcia migdałków można zastosować także produkty zaliczane do specjalnej grupy żywności tj. specjalnego przeznaczenia żywieniowego. Preparaty te są zwykle dostępne w aptekach i można je stosować, jako gotowe posiłki, bądź dodatki do nich, które zwiększają wartość energetyczną oraz udział określonych składników odżywczych w diecie. Produkty specjalnego przeznaczenia żywieniowego nie powinny stanowić wyłączne źródło składników odżywczych w całodziennej racji pokarmowej, lecz uzupełnienie diety. Dzięki ich włączeniu w jadłospis można zapobiec niedożywieniu dziecka (szczególnie, jeżeli odmawia przyjmowania pokarmów) oraz przyśpieszyć jego pełną rekonwalescencję.
Przy antybiotykoterapii wskazane jest spożywanie probiotyków, czyli żywych drobnoustrojów (określonych szczepów) wywierających korzystny wpływ na funkcjonowanie przewodu pokarmowego. Są one dostępne w postaci liofilizatów zamkniętych w kapsułkach, lub dodawane do przetworów mlecznych. Przede wszystkim zapobiegają wystąpieniu biegunki u dzieci wywołanej spożywaniem antybiotyku.
mgr inż. Edyta Kuzara
Dietetyk
