Żywienie dzieci w chorobach zakaźnych przebiegających z gorączką
Autor: Edyta Kuzara
U źródeł gorączki…
Przyczyną choroby zakaźnej mogą być bakterie lub wirusy. Bakterie wywołują np. dur brzuszny, czerwonkę bakteryjną, płonicę (czyli szkarlatynę), błonnicę (czyli dyfteryt), krztusiec (czyli koklusz). Najczęściej spotykanymi u dzieci chorobami wirusowymi są: grypa, ospa wietrzna, odra, świnka i wirusowe zapalenie wątroby.
Prawidłowa temperatura ciała to 36,6-36,9 °C, przy czym może rosnąć lub obniżać się w zależności od pory dnia oraz ruchu dziecka. Zwykle rano jest niższa, a zwiększa się wieczorem.
Chorobom bakteryjnym i wirusowym często towarzyszy podwyższona temperatura ciała. Gorączka jest wywoływana przez cytokiny, czyli substancje wytwarzane przez drobnoustroje, które oddziaływują na ośrodek termoregulacji, uczestniczący w regulacji temperatury ciała. Nie jest ona chorobą, lecz jednym z mechanizmów obronnych organizmu, zainfekowanego przez bakterie, wirusy lub inne czynniki o charakterze niezakaźnym.
Podwyższona temperatura ciała zatrzymuje rozwój drobnoustrojów oraz stymuluje wytwarzanie przeciwciał, które zwalczają chorobę. Z drugiej strony, długotrwała gorączka może w sposób niekorzystny wpływać na funkcjonowanie organizmu, w szczególności układu oddechowego, krążenia i nerwowego. Hamując łaknienie i zwiększając przemianę materii może doprowadzić do poważnego wyniszczenia organizmu.
Zalecenia żywieniowe
W przypadku wystąpienia choroby zakaźnej oprócz leczenia farmakologicznego, bardzo ważny jest sposób żywienia. Przy długotrwałej gorączce oraz w etapie powrotu do zdrowia całodzienna racja pokarmowa powinna być lekkostrawna, bogata w energię, białko, witaminy i składniki mineralne oraz w płyny, które należy podawać co ½ do 1 godziny.
Przy znacznie podwyższonej temperaturze ciała kaloryczność posiłków należy zwiększyć nawet do 50%, gdyż nasileniu ulega wówczas katabolizm, zmniejsza się łaknienie, a zwiększają straty składników pokarmowych z powodu biegunki lub wymiotów. Dieta niskoenergetyczna może stać się przyczyną znacznej utraty wagi oraz wyniszczenia organizmu dziecka. Źródłem energii powinny stać się podawane w zwiększonej ilości węglowodany, białka oraz tłuszcze.
Istotna jest odpowiednia podaż płynów, gdyż w czasie gorączki dziecko traci wraz z potem wodę oraz elektrolity. Pocenie się ułatwia wprawdzie uzyskanie właściwej temperatury ciała, ale wymusza również konieczność uzupełniania składników utraconych wraz z potem. Płyny poza dostarczeniem wody i składników mineralnych, umożliwiają również usuwanie szkodliwych i zbędnych produktów przemiany materii wraz z moczem. W związku z tym zaleca się podawanie dzieciom przegotowanej wody, słabej herbaty, naparu z rumianku, męty lub lipy. Wskazane są także soki z owoców i warzyw, mleko i jego przetwory oraz zupy czyste.
Żywienie stosowane w trakcie choroby powinno być dostosowane indywidualnie do każdego dziecka, z uwzględnieniem jego wieku, rodzaju choroby oraz jej przebiegu. Żywienie niemowląt karmionych naturalnie nie ulega żadnym modyfikacjom. W fazie choroby z wysoką temperaturą niemowlętom karmionym sztucznie, dzieciom w wieku poniemowlęcym oraz starszym zaleca się wprowadzenie diety płynno-papkowatej, a czasami wyłącznie płynnej.
Przy zaostrzeniu choroby, gdy jednym z objawów jest również biegunka z diety na krótki czas powinno się wykluczyć mleko (laktozę), zimne napoje, soki owoce, miód oraz zmniejszyć spożycie cukru. Zaleca się natomiast podawanie: ryżu, kisieli (mąka ziemniaczana), gorzkiej herbaty, a dzieciom w wieku poniemowlęcym naparu z jagód. W przypadku jednoczesnego wystąpienia biegunki i wymiotów posiłki należy podawać często, lecz w bardzo małych objętościach.
Dzieciom cierpiącym na infekcje górnych dróg oddechowych (np. zapalenie jamy ustnej, gardła) posiłki należy miksować, dzięki czemu nie będą podrażniały zmienionych chorobowo tkanek. W diecie będą miały wówczas rozległe zastosowanie: jogurty, koktajle, maślanka, kefir, soki owocowo-warzywne, musy, budynie, galaretki, leguminy z serka twarogowego lub homogenizowanego, przetarte kompoty oraz kaszki na mleku.
W przypadku gdy wystąpią zaparcia zalecane są soki, woda przegotowana z miodem, laktoza, dzieciom starszym fermentowane przetwory mleczne oraz suszone śliwki.
Istotne w żywieniu dzieci z gorączką są produkty pobudzające łaknienie. Należy podawać:
• fermentowane produkty mleczne (jogurty, kefir, maślanka)
• ser twarogowy (można z niego przygotować różne pasty)
• jaja (najlepiej gotowane na miękko lub w postaci jajecznicy na parze)
• drób, cielęcina (gotowane i rozdrobnione – pulpety, budynie)
• wywary mięsne, buliony
• galaretki owocowe, drobiowe, mięsne, rybne
• tłuszcze powinny być łatwo strawne (masło, śmietanka, olej) – dodawane na „surowo” do potraw, nie należy podawać potraw smażonych
• warzywa, najlepiej w postaci gotowanej, z dodatkiem masła (z wyłączeniem grochu, fasoli, bobu, ogórków). Nie wszystkie dzieci dobrze tolerują buraki i kapustę, gdyż mogą wywołać wzdęcia.
• najchętniej spożywane pieczywo to biszkopty, sucharki i herbatniki oraz bułki pszenne
• istotne znaczenie mają produkty będące dobrym źródłem witaminy C (np. nektar z czarnej porzeczki, sok pomarańczowy, syrop z dzikiej róży). Stymuluje ona produkcję przeciwciał zwalczających mikroorganizmy, zatrzymuje rozwój niektórych drobnoustrojów i pozbawia aktywności wytwarzane przez nie toksyny.
Dziecku należy podawać 5-6 posiłków dziennie. Potrawy nie mogą być gorące, ostro przyprawione, smażone, pieczone z tłuszczem oraz sporządzone z produktów bogatych w błonnik pokarmowy.
Warto pamiętać…
Odpowiednia dieta w czasie infekcji może nie tylko złagodzić jej przebieg u naszego dziecka, ale również pozwoli zapobiec niedoborowi energii i składników odżywczych, a tym samym przywrócić siły i szybko powrócić dziecku do pełnego zdrowia.
mgr inż. Edyta Kuzara
Dietetyk
Przeczytaj także: Żywienie niemowląt i dzieci w wieku poniemowlęcym z biegunką ostrą (Część I)
