Żywienie dzieci w zakażeniu układu moczowego
Autor: Edyta Kuzara
Zakażenie układu moczowego to stan chorobowy spowodowany przedostaniem się drobnoustrojów do jałowych dróg moczowych. W okresie niemowlęcym na tę dolegliwość częściej zapadają chłopcy niż dziewczynki. Największe ryzyko zachorowania przypada jednak u dzieci pomiędzy 2 a 6 rokiem życia. Wówczas ryzyko zakażenia jest znacznie większe u dziewczynek, posiadających krótszą cewkę nerkową (krótsza droga dla drobnoustrojów). Patogenami przyczyniającymi się do wystąpienia tego stanu chorobowego są głównie bakterie gram-ujemne pochodzące z przewodu pokarmowego. Jedną z nich jest Escherichia coli, która odpowiada nawet za 80-90% pierwszych zakażeń. Innymi drobnoustrojami powodującymi zakażenie są: Proteus species, Staphylococcus saprophyticus. Natomiast u noworodków są to najczęściej bakterie gram-dodatnie i Klebsiella species.
Zakażenie układu moczowego (ZUM) może przebiegać bezobjawowo. Przy czym najczęstszymi symptomami u noworodków może być m.in. szare zabarwienie skóry, zaburzenia termoregulacji, wzdęcia, wymioty, biegunka, zaburzenia oddychania, niechęć do ssania, nadmierny spadek oraz bark przyrostu masy ciała, powiększenie nerek, mała ilość wydalanego moczu, czasami niewydolność nerek. W wieku od 2 miesięcy do 2 roku życia o wystąpieniu ZUM mogą świadczyć: gorączka, brak apetytu, wymioty, biegunka, niedokrwistość, brak przyrostu masy ciała, częste lub rzadkie oddawanie moczu, przykry zapach moczu. Po drugim roku życia objawami zwykle są: stan podgorączkowy lub gorączka, wymioty, brak łaknienia, brak określonych objawów, zhamowanie przyrostu masy ciała, bóle w podbrzuszu lub okolicy lędźwiowej, częste oddawanie moczu, ból przy oddawaniu moczu, zaburzenia w oddawaniu moczu, moczenie nocne. Zwiększone prawdopodobieństwo zachorowania występuje u dzieci z wadami układu moczowego, czy tez kamicą układu moczowego. Zakażenie układu moczowego może zostać rozpoznane i zdiagnozowane za pomocą ogólnego i bakteriologicznego badania moczu, USG, badania rentgenowskiego, czy też urografii.
Zapobiegać zakażeniom układu moczowego można poprzez dbałość o higienę osobistą dziecka, ograniczanie zaparć (właściwe żywienie) oraz owsicy, podaż odpowiednich ilości płynów, naukę regularnego oddawania moczu - bez jego przetrzymywania, unikanie kąpieli w basenach oraz kąpieli ze środkami o właściwościach pieniących, zakwaszanie moczu poprzez podaż odpowiedniej ilości witaminy C.
W leczeniu zakażenia układu moczowego stosuje się przede wszystkim leki dopasowane odpowiednio do wieku dziecka i jego stanu zdrowia. Ważny jest także sposób żywienia i właściwa podaż płynów.
Sposób żywienia dzieci z zakażeniem układu moczowego
Sposób żywienia dziecka ze zdiagnozowanym zakażeniem układu moczowego zależy od jego wieku oraz stopnia zaawansowania/objawów choroby.
W przypadku występowania nudności i wymiotów sprawą nadrzędną jest zapewnienie odpowiedniego nawodnienia dziecka. Należy prowadzić bilans wodny, rejestrować ilość płynów przyjętych i wydalonych z moczem oraz wymiotami. Dziecku należy podawać płyny (przegotowana woda, herbata z kopru włoskiego lub rumianku, słaba herbata z dodatkiem glukozy, również doustne płyny nawadniające – DNP) w ilości średnio 150-200 ml/ kg masy ciała dziecka. W przypadku przedłużających się wymiotów konieczne jest dożylne nawadnianie dziecka. Podawane pokarmy powinny mieć temperaturę pokojową i być w formie płynnej (różnego rodzaju kleiki). Po ustąpieniu wymiotów można powoli wprowadzać dietę lekkostrawną (ryż gotowany na wodzie, ugotowane i tarte jabłko, kaszkę kukurydzianą, płatki ryżowe, marchewkę z mięsem, chudy rosół, następnie włączać do diety produkty nabiałowe oraz jaja). Nie należy podawać produktów ciężkostrawnych i wzdymających (warzywa kapustne: kapusta, kalafior, brokuły, brukselka; warzywa cebulowe: cebula, czosnek, por; tłuste wędliny, mięsa i nabiał, suche nasiona roślin strączkowych, surowych owoców). Niemowlętom karmionym sztucznie zaleca się podawanie preparatów mlekozastępczych rozprowadzonych w kleiku ryżowym. Jednorazowo należy podawać małą ilość płynów/ i lub pokarmów.
W przypadku występowania biegunki postępowanie jest bardzo podobne jak podczas wymiotów. Bardzo istotne jest odpowiednie nawodnienie organizmu dziecka, a także stosowanie właściwej diety – początkowo opierającej się głównie na płynach, a następnie diety lekkostrawnej o niskiej zawartości błonnika nierozpuszczalnego, a wysokiej błonnika rozpuszczalnego – pektyn, które wykazują działanie zapierające (źródło: marchew, dynia, banan, czarne jagody, jabłka). Nie wolno podawać dziecku produktów zawierających cukry proste: miodu, dżemu, słodyczy, pieczywa cukierniczego, soków, napojów słodzonych oraz produktów o wysokiej zawartości błonnika nierozpuszczalnego: pieczywa pełnoziarnistego, gruboziarnistych kasz, otrąb, produktów mącznych wytworzonych z pełnoziarnistej mąki, surowych i nierozdrobnionych warzyw i owoców), a także ostrych przypraw.
Przy braku łaknienia należy kontrolować masę ciała i spożywane posiłki, prowadzić bilans płynów, planować posiłki zgodnie z fazą choroby. Istotne jest także unikanie ciężkostrawnych i wzdymających potraw, podawanie dziecku jego ulubionych produktów, a w przypadku przedłużającego się braku łaknienia dożylne podawanie płynów. Dieta powinna być bogato energetyczna i bogato białkowa, a posiłki powinny mieć niewielką objętość.
Żywność zalecana i niezalecana przy ZUM
W przypadku braku objawów ze strony przewodu pokarmowego dziecko może być żywione zwykłą dietą wzbogaconą w określone produkty, z jednoczesnym ograniczeniem innych.
Przy zakażeniu układu moczowego zaleca się włączenie do żywienia produktów probiotycznych (jogurtów, kefirów, maślanek), które zawierają w swoim składzie dobroczynne bakterie z rodzaju Lactobacillus oraz Bifidobacteria. Wpływają one pozytywnie na stan układu moczowego. Stanowią barierę dla patogenów, przyczyniających się do wystąpienia zakażenia układu moczowego oraz łagodzą objawy choroby.
Witamina C (zawarta w dużych ilościach w: papryce czerwonej, brukselce, kalafiorze, brokułach, natce pietruszki, czarnych porzeczkach, grejpfrutach, pomarańczach) jest często stosowana do zwalczania objawów zakażenia układu moczowego, gdyż pomaga zahamować wzrost i rozwój bakterii Escherichia coli w układzie moczowym.
Żurawina oraz jagody zawierają w swoim składzie proantocyjanidyny, które pomagają zapobiec przyleganiu patogenów (np. E. coli) do komórek błony śluzowej układu moczowego. Natomiast obecne w nich przeciwutleniacze stymulują działanie układu immunologicznego.
W przypadku zachorowania dziecka na zakażenie układu moczowego należy unikać podawania żywności zawierającej kofeinę (herbaty, czekolada i produktów pochodnych, napojów typu coca-cola), gdyż składnik ten może nasilić objawy ZUM. Kofeina może podrażniać błonę śluzową pęcherza moczowego, wzmagać produkcję i wydalanie moczu (co jest szczególnie niebezpieczne przy wstępującym częstomoczu) oraz zwężać naczynia krwionośne w pęcherzu moczowym i całym układzie moczowym. Ostre przyprawy również mogą nasilić dolegliwości ZUM oraz spotęgować bolesność przy oddawaniu moczu.
mgr inż. Edyta Kuzara
Dietetyk
Przeczytaj także: Owoce morza
