Żywienie dzieci z zapaleniem płuc
Autor: Edyta Kuzara
Zapalenie płuc jest chorobą, polegającą na stanie zapalnym miąższu płuc. Stanowi szczególne niebezpieczeństwo dla dzieci, gdyż nie leczone może prowadzić do zgonu. Dzieci ze stwierdzonym zapaleniem płuc podlegają zwykle hospitalizacji. Choroba ta może być pochodzenia bakteryjnego (zapalenie płuc typowe lub atopowe), wirusowego, grzybiczego, pasożytniczego, alergicznego lub chemicznego. Typowe zapalenie płuc wywołuje najczęściej bakteria – Streptococcus pneumoniae zwana też dwoinką zapalenia płuc, natomiast atopowe – baterie: Mycoplazma pneumoniae, Chlamydia pneumoniae lub Legionella pneumoniae. Przyczyną grzybiczego zapalenia płuc są m.in. grzyby Candida albicans lub Pneumocystis jiroveci, a wirusowego – wirusy grypy.
Zwiększone ryzyko zachorowania na tę chorobę występuje szczególnie u niemowląt i u osób po 65 roku życia. Wśród dzieci najbardziej narażone są maluchy otyłe, te z zaburzeniami immunologicznymi lub neurologicznymi, chorobami układu oddechowego (np. astma), krążenia lub nerek, a także chorobami przewlekłymi (np. cukrzycą). Prawdopodobieństwo zapadnięcia na zapalenie płuc jest również wyższe wśród dzieci niedożywionych.
Zapalenie płuc może się rozprzestrzeniać różnymi drogami. Wirusy i bakterie spotykane powszechnie w gardle i nosie dziecka mogą się przedostać do jego płuc, wywołując zapalenie miąższu. Mogą również znajdować się w kropelkach płynu, wypuszczanego wraz z powietrzem z płuc podczas odruchu kichania oraz kaszlenia. Kolejną drogą zakażenia może być krew, szczególnie podczas oraz po porodzie.
Objawy zapalenia płuc mogą być różne w zależności od rodzaju choroby. Najczęściej spotykanymi symptomami są sinica, gorączka, dreszcze, kaszel (suchy lub mokry z odksztuszaniem flegmy), świszczący lub przyśpieszony oddech, bóle w klatce piersiowej, bóle głowy i mięśni oraz zmęczenie. W przypadku rozpoznania tych objawów u dziecka należy koniecznie zgłosić się do lekarza. Charakterystyczny świst jest często spotykany w przypadku zapalenia płuc wywoływanego przez wirusy. W celu potwierdzenia zapalenia płuc wykonuje się zwykle badanie RTG klatki piersiowej oraz badanie krwi. Leczenie zapalenia płuc zależy od jego typu, przy czym najczęściej stosowane są antybiotyki (nieskuteczne przy zapaleniu wirusowym), leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, wykrztuśne i przeciwkaszlowe. Po stwierdzeniu zapalenia płuc istotne jest wykrycie jego przyczyny, w celu rozpoczęcia skutecznego leczenia. Jego bardzo ważną część stanowi dietoterapia. Dzieci znajdujące się w stanie ciężkim mogą odmawiać przyjmowania pokarmu i płynów - podaje się je wówczas dożylnie.
Zalecenia żywieniowe przy zapaleniu płuc
W diecie stosowanej w zapaleniu płuc bardzo ważne jest zwiększenie podaży energii, białka, tłuszczy, węglowodanów, witamin, składników mineralnych oraz płynów. Dieta powinna być dostosowana indywidualnie do każdego dziecka, m.in. w zależności od jego wieku, masy ciała i stopnia zaawansowania choroby. Należy pamiętać o wysokim zapotrzebowaniu energetycznym chorego dziecka. Może się ono zwiększyć nawet do 50% w stosunku do potrzeb energetycznych dziecka zdrowego. Żywienie niemowląt karmionych mlekiem matki nie ulega zmianie (można zmodyfikować poprzez częstsze podawanie pokarmu i podawanie płynów), natomiast karmionym sztucznie zaleca się dietę płynną lub płynno-papkowatą. Gorączka powoduje, że wraz z potem dziecko traci dużą ilość płynów i elektrolitów, co zaburza równowagę wodno-elektrolitową organizmu. Zmusza to do ich uzupełniania, gdyż niedobór płynów i elektrolitów może prowadzić do odwodnienia i zaburzeń neurologicznych. Dziecku można podawać przegotowaną wodę, słabą herbatę, napary z ziół: mięty, rumianku, lipy; jak również rozcieńczone wodą soki owocowe i warzywne, mleko i jego przetwory oraz zupy czyste (np. rosół).
Zależnie od natężenia choroby żywienie może ulegać pewnym modyfikacjom. Na początku choroby dziecko może odmawiać przyjmowania pokarmów, w związku z tym należy się wówczas szczególnie zatroszczyć o odpowiednią podaż płynów. W diecie płynnej podaje się wspomniane już płyny, a następnie 5% kleiki z kaszy jęczmiennej, płatków owsianych lub ryżu. Jeżeli nie ma przeciwwskazań również rosół z cielęciny lub drobiu. Potem dietę można rozszerzyć, dodając do kleików żółtko jaja, masło, mleko chudy twaróg, przecier z jabłek. Następnie można wprowadzić produkty o konsystencji półpłynnej i papkowatej (produkty należy miksować), a w miarę rekonwalescencji do jadłospisu należy włączyć produkty o konsystencji stałej. Początkowo posiłki należy podawać w małych ilościach, lecz często, podobnie należy postępować z płynami. Powinny mieć temperaturę pokojową.
W diecie płynnej wzmocnionej wszystkie pokarmy po ugotowaniu są miksowane lub przecierane. Podaje się wówczas kasze w formie kleików, pieczywo namoczone w herbacie lub mleku, mięso zmiksowane razem z warzywami w zupie, przetarte owoce i warzywa, sery zmiksowane z mlekiem lub śmietanką. W celu zwiększenia wartości energetycznej posiłków dodaje się do nich mleko w proszku, żółtko jaja, masło, oleje roślinne lub preparaty zaliczane do żywności specjalnego przeznaczenia żywieniowego. W diecie papkowatej znajdą zastosowanie przetwory mleczne (jogurty, kefiry, koktajle mleczne), rozmoczone sucharki, biszkopty lub pieczywo pszenne; ser homogenizowany, pasty mięsne i serowe, ziemniaki puree, mielone mięso drobiowe i cielęce, budynie, kisiele, budynie z mięsa i kasz, masło, oleje roślinne, przetarte banany, jabłka; galaretki owocowe. Tłuszcze dodaje się do potraw w postaci surowej. Przetarte owoce i warzywa obfitują w witaminę C oraz składniki bioaktywne, które stymulują układ immunologiczny i pozwolą na szybszy powrót dziecka do zdrowia.
Stosowana dieta powinna być łatwostrawna tj. z wykluczeniem lub ograniczeniem produktów smażonych, tłustych (mięsa, wędliny, ryby, sery żółte), powodujących wzdęcia (czosnek, cebula, por, rzodkiewka, ogórek, papryka, czereśnie, gruszki, warzywa kapustne, nasiona roślin strączkowych), obfitujących w błonnik pokarmowy (grube kasze, pieczywo pełnoziarniste), ostrych przypraw oraz orzechów i owoców suszonych, czekolady i jej pochodnych. Wraz z upływem czasu należy zwiększać asortyment produktów tak, aby dieta, stawała się coraz bardziej różnorodna, co pozwoli pokryć zapotrzebowanie dziecka na wszystkie niezbędne składniki odżywcze.
Warto włączyć do diety dziecka produkty mleczne zawierające probiotyki, czyli pożądane mikroorganizmy naturalnie bytujące w naszym przewodzie pokarmowym, które korzystnie wpływają na zdrowie m.in. uniemożliwiając rozwój patogenów w jelicie, poprawiając jego pracę oraz pomagając w zwiększeniu odporności organizmu poprzez wytwarzanie związków biologicznie czynnych.
mgr inż. Edyta Kuzara
Dietetyk
Przeczytaj także: Mleczne napoje fermentowane
