Żywienie noworodków urodzonych przedwcześnie

Autor: Edyta Kuzara

Noworodki, które urodziły się wcześniej niż w 37 tygodniu życia płodowego posiadają inne wymagania żywieniowe w porównaniu z noworodkami urodzonymi w terminie, czyli w 38-42 tygodniu życia płodowego. Ich przewód pokarmowy jest zwykle częściowo niewykształcony, czego rezultatem są zaburzenia jego czynności. U dzieci urodzonych przedwcześnie perystaltyka jelit jest zwolniona, trawienie i wchłanianie tłuszczów jest ograniczone, a pojemność żołądka jest znacznie mniejsza niż u maluszków donoszonych. Noworodki urodzone przed terminem, nazywane potocznie „wcześniakami” bardzo często tuż po urodzeniu przebywają na oddziałach neonatologii, gdzie mają zapewnioną odpowiednią opiekę poprzez: monitorowanie stanu nawodnienia, podawanie elektrolitów (sodu i potasu) oraz właściwy sposób żywienia. Dzięki temu mogą się odpowiednio rozwijać i przybierać na wadze. Inkubatory, w których przebywają, pomagają ograniczyć ich zapotrzebowanie energetyczne, gdyż noworodek nie zużywa tak wiele energii na ogrzewanie organizmu. Wilgotne powietrze pozwala utrzymać temperaturę ciała na stałym poziomie i zapobiec odwodnieniu.

Odpowiednie żywienie

Sposób żywienia noworodka urodzonego przedwcześnie zależy od jego stopnia rozwoju oraz stanu zdrowia.
Noworodki urodzone przed 34 tygodniem życia płodowego zwykle nie mogą być karmione piersią, ani pokarmem podawanym w butelce, gdyż nie posiadają jeszcze w pełni wykształconych odruchów ssania, oddychania oraz przełykania. Przeciwwskazaniami do doustnego żywienia wcześniaków są również: niski poziom tlenu we krwi, zaburzenia krążenia, dławienie, zakażenie krwi oraz inne choroby. Noworodki, które mają bardzo niską masę urodzeniową (poniżej 1200 g) i występują u nich objawy niedojrzałości motoryki jelitowej są najczęściej karmione i nawadniane dożylnie roztworami zawierającymi glukozę, składniki mineralne, witaminy oraz aminokwasy. Sposób żywienia w którym, mleko matki lub formuła mlekozastępcza są podawane noworodkowi przez cienką rurkę wprowadzaną przez nos lub usta do żołądka (żywienie przez zgłębnik) metodą kroplową (co 2-3 godziny), można stosować u noworodków z wykształconym odruchem ssania. Gdy masa noworodka przekracza 1500 g można go wprowadzić już w pierwszej dobie życia. Na początku podaje się przez sondę 3 ml wody destylowanej na kg m.c. i jeżeli po upływie 2 godzin nie występują niepokojące objawy, można zacząć żywienie mlekiem matki lub mlekiem modyfikowanym. Ilość pokarmu zwiększa się bardzo powoli, aby nie dopuścić do choroby zwanej martwiczym zapaleniem jelit. Ryzyko zapadnięcia na tą dolegliwość redukuje karmienie noworodka mlekiem kobiecym. W przypadku wystąpienia u noworodka refluksu zachodzi konieczność karmienia dojelitowego.

Noworodki, które urodziły się nieco później tzn. w 34 lup po 34 tygodniu życia płodowego mogą być karmione piersią lub pokarmem z butelki. Tymi sposobami mogą być żywione noworodki posiadające wykształcony odruch ssania i połykania, które ważą więcej niż 1500 g. Pierwszym posiłkiem powinien być dla nich 5-10% roztwór glukozy, po czym podaje się mleko kobiece lub modyfikowane. Karmienie piersią jest zwykle łatwiejsze do opanowania dla maluszka w porównaniu z karmieniem z butelki, gdyż wcześniakom trudno jest kontrolować wyciek pożywienia ze smoczka - zmuszający do silnego ssania oraz zatrzymania oddechu. Nie mają tego problemu w przypadku karmienia naturalnego, gdyż pokarm spływa o wiele wolniej.

Wymagania żywieniowe

Noworodki urodzone przed terminem tracą znacznie więcej wody, wydalanej obficie przez skórę oraz drogi oddechowe, niż te urodzone o czasie. Nie do końca wykształcone nerki również nie potrafią we właściwy sposób regulować poziomu płynów w organizmie. W związku z tym zagraża im albo odwonienie, albo stan odwrotny, czyli przewodnienie. Lekarze na neonatologii monitorują ilość oddawanego przez noworodka moczu oraz badają zawartość elektrolitów we krwi, aby stwierdzić czy nie doszło do zachwiania równowagi wodno-elektrolitowej.

Zapotrzebowanie na wodę w pierwszej dobie życia noworodka, zależy od jego masy urodzeniowej:

- < 1000 g - 80-120 ml/kg mc./dobę
- 1000 -1500 g - 70-100 ml/kg mc./dobę
- 1500-2500 g - 60-80 ml/kg mc./dobę

Pokarmem zalecanym noworodkom urodzonym przedwcześnie oraz tym o bardzo niskiej masie urodzeniowej jest mleko matki. Badania potwierdziły, że nie tylko zwiększa ono ogólną odporność organizmu noworodka, ale również zmniejsza ryzyko wystąpienia syndromu „śmierci łóżeczkowej” (zespołu nagłego zgonu niemowląt) oraz martwiczego zapalenia jelit. Mleko kobiece zawiera immunoglobuliny typu A, hormony, enzymy, insulinę, peptydowe czynniki wzrostu, cytokiny oraz jest bardzo dobrze przyswajalne. Jednak nie pokrywa ono w pełni zapotrzebowanie wcześniaka na wszystkie składniki odżywcze. W związku z tym dodatkowo należy zastosować suplementację. W tym celu noworodkowi podaje się specjalny preparat BMF (Breast Milk Fortifier). Należy go rozpuścić w mleku kobiecym – zazwyczaj do 100 ml dodając 2 torebki produktu.

W przypadku, gdy mleko matki nie może być podawane noworodkowi jest on karmiony specjalistycznymi mieszankami, które wzbogacone są w białko i tłuszcz, aby pokryć zwiększone zapotrzebowanie energetyczne maluszka i zapewnić jego prawidłowy wzrost oraz rozwój. Ich podstawę stanowi mleko krowie zmodyfikowane, przystosowane dla noworodków o niskiej masie urodzeniowej i urodzonych przedwcześnie. Różni się ono od sztucznej mieszanki dla noworodków donoszonych przede wszystkim składem – dostarcza więcej energii (100 ml - 80 kcal), białek serwatkowych, wapnia, fosforu, witaminy D, niacyny, kwasu foliowego, żelaza, miedzi, jodu i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, natomiast mniej laktozy. Cześć tego ostatniego składnika zastępuje się w mleku modyfikowanym maltodekstrynami. Mieszanki charakteryzują się różnym składem i czasami zachodzi potrzeba dodatkowej suplementacji, szczególnie witamin C, D, A oraz kwasu foliowego. Często wcześniaki wymagają podawania preparatów mineralno-witaminowych nawet po opuszczeniu szpitala. Niektóre z nich mają również znacznie wyższe zapotrzebowanie na energię, co powinno zostać uwzględnione przy planowaniu częstotliwości oraz rodzaju podawanego pokarmu.

Przyrost masy ciała

Utrata masy w kilku pierwszych dniach życia noworodka, nie powinna nikogo niepokoić, gdyż jest związana ze stratami płynów. U większości wcześniaków przyrost masy ciała rozpoczyna się zwykle po okresie kilku dni. Pożądane zwiększenie masy ciała zależy od wielkości noworodka i jego wieku płodowego. Może to być od 5 g dziennie dla maluszka w 24 tygodniu życia płodowego, aż do 20 g dziennie dla noworodka w 33 tygodniu.

Co dalej?

Jeszcze zanim noworodek zostanie wypisany ze szpitala rodzice powinni zostać poinformowani o sposobie żywienia, który będzie dla niego najlepszy. W przypadku żywienia sztucznego lekarz powinien wskazać rodzaj, ilość mieszanki oraz częstotliwość, z jaką należy ją podawać. Większość wcześniaków wymaga karmienia 8-10 razy dziennie. Przerwy pomiędzy posiłkami maluszka nie powinny być dłuższe niż 3 godziny. Podaż pokarmu można określić jako właściwą, jeżeli 6-8 razy dziennie trzeba będzie zmieniać pieluszkę maleństwu. Jeżeli noworodek stanie się niespokojny, płaczliwy i wyda się nam głodny – powodem może być zwiększone zapotrzebowanie na energię, co wiąże się z jego intensywnym wzrostem i rozwojem. Należy wówczas zaplanować dodatkowy posiłek.

mgr inż. Edyta Kuzara
Dietetyk

Przeczytaj także: Komosa ryżowa – jedz na zdrowie!