Żywienie wcześniaków, noworodków z niską masą urodzeniową w warunkach szpitalnych
Autor: Paulina Wieczorek
Jeżeli dziecko urodziło się trzy lub cztery tygodnie przed wyznaczonym terminem, może od razu po urodzeniu zacząć przyjmować pokarm: ssać pierś czy pić mleko z butelki. Szczególnej interwencji żywieniowej wymagają zwykle te dzieci, które urodziły się przed 36 tygodniem, gdyż są mniejsze, wykazują dynamiczny rozwój od dzieci urodzonych o czasie, jednak nie są w stanie samodzielnie ssać i nie mają w pełni rozwiniętego układu pokarmowego.
Do szybkiego zwiększenia masy ciała noworodka konieczna jest dieta odzwierciedlająca to, co otrzymywałyby w danym czasie w łonie matki. Wszystkie składniki odżywcze muszą być podane w możliwie, jak najbardziej skondensowanej postaci, ponieważ wcześniaki i dzieci z niską masą urodzeniową są w stanie przyjąć jednorazowo tylko niewielkie porcje jedzenia. Pamiętajmy, że nie mają nadal mocnego układu pokarmowego (działa słabo a narządy są małe). Pokarm dostaje się do przewodu pokarmowego w bardzo małym tempie. Maluchy takie nie potrafią dobrze (lub wcale) ssać, nie są w stanie samodzielnie przyjąć posiłku z piersi matki czy z butelki- przynajmniej nie od razu.
Dlatego mleko z piersi (normalne lub wzbogacane) albo specjalne mieszanki dla wcześniaków są w stanie zapewnić dzieciom wszystkie składniki odżywcze, czego im szczególnie potrzeba, by rosnąć i rozwijać się w sposób prawidłowy.
Na oddziale intensywnej opieki nad noworodkiem zostaje podany wcześniakom dożylnie roztwór wody, glukozy i elektrolitów, tak aby zapobiec odwodnieniu czy też niedoborowi elektrolitów. Dzieciaczki urodzone przed 28 tygodniem ciąży lub poważnie chore są również później odżywiane przez kroplówkę. Całkowite żywienie pozajelitowe (TPN) wymaga podawania dziecku mieszanek, składających się z: białka, tłuszczu, cukru, witamin oraz składników mineralnych. Wymaga także podawania płynów dożylnych, do czasu, kiedy będzie ono już w pełni tolerować pokarm matki lub mieszankę.
Dzieci urodzone między 28 a 34 tygodniem ciąży i te, u których nie trzeba stosować odżywiania dożylnego, mogą być żywione przez zgłębnik. Ta metoda sprawdza się, gdyż nie mają dokładnie wykształconego odruchu ssania. Jest stosowana również u maluszków, które na początku były odżywiane pozajelitowo, a dorosły na tyle, że mogą być karmione mlekiem. Na czym polega tego typu żywienie? Do buźki lub przez nosek dziecka, do żołądka wkłada się zgłębnik (małą, elastyczną rurkę). Później, co kilka godzin podaje się zaleconą porcję mleka odciągniętego lub wzmocnionego z piersi matki albo jest dziecku podawana specjalna mieszanka. Zgłębnik pozostawia się w czasie między karmieniami, albo wyciąga i wkłada jeszcze raz. Warto podkreślić, że rurka nie przeszkadza wcześniakom, ponieważ odruch wykrztuśny rozwija się u nich później, około 35 tygodnia życia. Ważna jest także obecność matki przy tego typu karmieniu.
Podczas pobytu w szpitalu przełomowym momentem jest przejście z żywienia przez zgłębnik na karmienie piersią lub z butelki. Każde dziecko niestety wykazuję inną gotowość do tego kroku, niektóre wcześnie- w 30 czy 32 tygodniu wieku ciążowego. Może zdarzyć się, że będzie to później-34,36 tydzień. Zanim matka będzie mogła podać pierwsze mleko z piersi czy z butelki, neonatolog musi wziąć pod uwagę kilka aspektów: Czy stan dziecka jest stabilny?, Czy może być karmione w ramionach matki?, Czy fizycznie gotowe jest na to dziecko?. Wcześniaki przygotowane na karmienie piersią lub butelką rytmicznie ssą smoczek lub zgłębnik, są w stanie oddychać podczas ssania, są przez długi czas przebudzone, wydaliły smółkę, nie mają wzdęcia i nie posiadają objawów infekcji jelitowej.
Dla dziecka urodzonego przedwcześnie taka czynność jak ssanie jest bardzo męczącym zajęciem, dlatego też należy zacząć powoli: od jednego czy też dwóch karmień dziennie, na zmianę z odżywianiem przez zgłębnik. Zdarza się tak, że mogą zaistnieć problemy z oddychaniem, wtedy istnieje potrzeba podania tlenu podczas ssania pokarmu. Czynność taka jest konieczna, gdyż może dojść do bezdechu krótkotrwałego (dziecko jest tak pochłonięte jedzeniem, że zapomina o oddychaniu). Są dostępne w sprzedaży smoczki, które ułatwiają ssanie i przygotowują dzieci do karmienia mlekiem z piersi (naturalnym bądź wzbogacanym) lub mieszanką.
Nie podlega dyskusji to, iż mleko matki jest dla każdego dziecka najlepszym pokarmem na świecie, szczególnie dla wcześniaków. Pokrywa bowiem dokładnie zapotrzebowanie na składniki odżywcze. Co ciekawe, mleko matki dziecka urodzonego nie w terminie, nieco różni się od mleka dzieci urodzonych o czasie. Mianowicie posiada więcej białka, sodu, wapnia oraz innych składników odżywczych, ale nieco mniej niż mieszanki. Mleko jest doskonale dopasowane do potrzeb wcześniaka, dlatego nie traci za dużo płynów i utrzymuję stałą temperaturę ciała. Jest łatwostrawne, co sprawia, że przyrost masy ciała jest prawidłowy. Mleko matki zawiera substancje, których brakuje niestety mieszankom. Siara ma mnóstwo przeciwciał i komórek odgrywających istotną rolę w zwalczaniu wszelkich infekcji. Liczne badania kliniczne dowodzą, że wcześniaki karmione piersią są mniej podatne na infekcje, rzadziej chorują na martwicze zapalenie jelit, infekcje jelitową. Ponadto lepiej tolerują pokarm, nie mają alergii i szybko się zaczynają rozwijać. Nawet matka, która nie planuje długo karmić piersią powinna chociażby tylko podczas pobytu w szpitalu karmić naturalnie. Umożliwi to mu lepszy start w życie, które i tak rozpoczęło się przedwcześnie.
Jeżeli matka czuje, że dziecko nie dostało odpowiedniej ilości pokarmu, powinna ustalić z lekarzem dodatkowe karmienie, które nie będzie korelowało z karmieniem piersią. Jest to: karmienie dziecka z założonym zgłębnikiem, stosowanie systemu wspomagającego karmienie piersią, systemu karmienia przymocowanego do palca matki, karmienie ze specjalnie wykonanego kubeczka, strzykawką; z butelki ze smoczkiem, z którego mleko wypływa powoli. Sytuacja, gdy pokarm z piersi wymaga wzbogacenia, ponieważ pokarm matki nie jest treściwy, odpowiednio do potrzeb dziecka podaje się w bardzo silnie skoncentrowanej postaci mleko matki podawane przez rurkę czy butelkę, które wcześniej wzbogaca się tzw. dodatkami (tłuszcz, , białko, węglowodany, wapń, fosfor, witamina B6). Mają one postać proszku do rozpuszczania w mleku lub płynu. Karmienie samymi mieszankami (kiedy nie jest możliwe karmienie naturalne) jest również korzystne, ponieważ pozwala dziecku szybko nadganiać rówieśników (pozwala na dość szybkie rozwijanie się ruchowe oraz emocjonalne). Przy takim ,,posiłku’’ wcześniaki karmione są małymi, plastikowymi buteleczkami z oznaczeniem w centymetrach sześciennych lub mililitrach, których smoczek ma specjalny kształt i nie wymaga od dziecka silnego ssania.
mgr Paulina Wieczorek
Dietetyk
Przeczytaj także: Zasady karmienia dziecka urodzonego przedwcześnie w warunkach domowych.
