Dieta w cukrzycy ciążowej
Autor: Alicja Hojda
Kiedy przyszła mama dowiaduje się od lekarza, że ma cukrzycę, to najczęściej słyszy jednocześnie, że musi stosować dietę. Rzadko jednak jest odsyłana do dietetyka, aby wytłumaczył jej jak ta dieta ma wyglądać. A i lekarz nie zawsze jest w stanie tego dokładnie określić.
Kaloryczność diety jest określana indywidualnie przez lekarza lub dietetyka. W czasie ciąży dobowe zapotrzebowanie energetyczne kobiety wzrasta średnio o 360 kcal w drugim trymestrze i o 475 kcal w trzecim trymestrze w stosunku do zapotrzebowania sprzed ciąży. Ustalając spożycie energii należy brać pod uwagę przedciążową masę ciała kobiety oraz tempo przybierania na wadze w trakcie ciąży.
W cukrzycy największą uwagę powinno się zwracać na ilość i przede wszystkim jakość spożywanych węglowodanów. To one mają bezpośredni wpływ na stężenie glukozy we krwi po posiłku.
Do produktów o dużej zawartości węglowodanów zaliczamy: cukier i słodycze, ciasta, produkty zbożowe (pieczywo, kasze, makarony, płatki, mąki, potrawy mączne), ziemniaki (i niektóre warzywa), owoce. Komponując swoją dietę, to na nie należy zwrócić szczególną uwagę. Cukier i słodycze można (a nawet trzeba) całkowicie wykluczyć z jadłospisu. Pozostałe produkty jednak trzeba spożywać codziennie w odpowiednich ilościach. Ważna jest też jakość węglowodanów, a przede wszystkim indeks glikemiczny produktów (IG). Mówi on o tym, jak szybko po spożyciu danego produktu podnosi się stężenie glukozy we krwi. Im ono się podnosi wolniej (czyli im niższy IG), tym lepiej. Najkorzystniej jest spożywać produkty o IG nie większym niż 55.
Jak określić należną ilość węglowodanów w diecie?
Przykładowo, dietetyk zalecił pacjentce dietę 2000 kcal. Z tego 40% (czyli 800 kcal) powinno przypadać na węglowodany przyswajalne, czyli z wyłączeniem błonnika pokarmowego. Jeden gram węglowodanów to 4 kcal, czyli z 800 kcal mamy 200 g węglowodanów. Tyle powinna zjadać każdego dnia. Co to oznacza w praktyce?
Aby ułatwić osobom chorym na cukrzycę komponowanie posiłków z odpowiednią ilością węglowodanów wprowadzono pojęcie wymiennika węglowodanowego (WW).
1 WW to taka porcja produktu (w gramach lub miarach domowych), która zawiera 10 g węglowodanów przyswajalnych.
W literaturze dostępne są tabele wymienników węglowodanowych, które znacznie ułatwiają obliczanie zawartości węglowodanów w posiłkach.
Oto kilka przykładów:
Produkt Ilość produktu(g)odpowiadająca 1 WW
Chleb pszenny 23
Chleb razowy 28
Kajzerki 22
Makaron surowy 15
Ryż surowy 15
Ziemniaki 60
Jogurt naturalny 200
Mleko 200
Jabłko 100
Banan bez skórki 50
Truskawki 150
Wracając do wcześniejszego przykładu, przyszła mama miała zjadać codziennie 200 g węglowodanów, czyli daje to 20 WW na dobę. Ta ilość powinna zostać rozłożona mniej więcej równomiernie na wszystkie posiłki w ciągu dnia. Jeśli posiłków jest 6, to wyglądać to może następująco:
śniadanie: 4 WW
II śniadanie: 3 WW
obiad: 4 WW
podwieczorek: 3WW
kolacja : 4 WW
posiłek przed snem: 2 WW
Na śniadanie składające się z 4 WW przykładowo można zjeść: 56 g chleba razowego (2 małe kromki) – 2 WW (patrz tabelka), 200 g jogurtu naturalnego - 1 WW i 100 g jabłka (1 małe) – 1 WW. Dodatki, takie jak masło, wędlina, sery, jaja nie zawierają węglowodanów, więc nie wliczamy ich do puli wymienników węglowodanowych. Warzywa takie jak ogórek, sałata, pomidor, papryka, rzodkiewka, szczypiorek zawierają bardzo mało węglowodanów i też nie liczymy ich jako WW.
Jak obliczyć porcję produktu przypadającą na 1 WW?
Zamiast korzystać z tabel wymienników węglowodanowych można samemu obliczyć ile gramów danego produktu przypada na 1WW lub ile WW znajduje się w porcji, którą zamierza się spożyć. Obecnie na opakowaniach większości produktów spożywczych podane są informacje na temat wartości odżywczej.
Przykład:
Produkt „A” w 100 g zawiera: 119 kcal, 5,4 g białka, 16,5 g węglowodanów oraz 3,4 g tłuszczu.
Dzieląc ilość węglowodanów przez 10 otrzymamy liczbę WW, czyli tutaj 1,65 WW/100g.
Teraz z proporcji obliczamy ilość gramów przypadającą na 1 WW:
100 g – 16,5 g węglowodanów
x – 10 g węglowodanów
x = 100*10/16,5 = 60,6 g – tyle produktu to 1 WW
Jeśli całe opakowanie zawiera 140 g, to równie łatwo możemy policzyć ilość WW w całej porcji:
100 g – 16,5 g węglowodanów
140 g – x
x = 140*16,5/100 = 23,1 g węglowodanów = 2,3 WW – tyle WW jest w całym opakowaniu naszego produktu.
Podczas nauki posługiwania się wymiennikami węglowodanowymi niezbędna jest najprostsza waga kuchenna z dokładnością do 2 g.
Nie wszystkie kobiety z cukrzycą ciążową muszą tak dokładnie obliczać ilość węglowodanów w posiłkach. W większości przypadków wystarczy jedynie orientacyjna ocena i skupienie się na produktach o niskim IG. Oczywiście im większa dokładność i regularność w posiłkach, tym lepsze są efekty diety i mniejsze zagrożenie powikłaniami dla dziecka. Jednak, kiedy do ustabilizowania stężenia cukru we krwi niezbędna jest insulina, wtedy istotne staje się skrupulatne obliczanie zawartości WW w posiłkach i odpowiednie dostosowywanie dawek insuliny. Nie jest to wcale trudne jak by się mogło wydawać i bardzo szybko staje się nawykiem. A umiejętność odczytywania wartości odżywczej z etykiet produktów pozostaje na całe życie.
mgr Alicja Hojda
Dietetyk
Przeczytaj także:
Cukrzyca ciążowa
