Patogeny niebezpieczne w ciąży
Autor: Magdalena Uchman
Artykuł ten jest dopełnieniem, kontynuacją, mojego poprzedniego artykułu zatytułowanego „Bezpieczne przygotowywanie posiłków”. Dla przypomnienia był on poświecony sposobom na uniknięcie zakażeń pokarmowych, niebezpiecznych dla zdrowia. W tym artykule przedstawione zostały konkretne już drobnoustroje, które stwarzają zagrożenie dla kobiety w ciąży, a przede wszystkim dla rozwijającego się malucha. Zakażenie nimi może prowadzić do powstawania ciężkich zaburzeń lub nawet śmierci. Ze względu na wysokie niebezpieczeństwo warto wiedzieć, gdzie te patogeny mogą się znajdować oraz jak z nimi „walczyć” tak aby odnieść murowany sukces i cieszyć się szczęśliwym macierzyństwem.
Do najniebezpieczniejszych dla kobiet ciężarnych bakterii i pasożytów należą:
-Listeria monocytogenes
-Campylobacter jejuni
-Salmonella
-Toxoplasma gondii
Listerioza
Jest to choroba zakaźna wywoływana przez Gram-dodatnią bakterię – Listerię monocytogenes. Jest to bakteria powszechnie występująca w środowisku człowieka, jednak częściej spotyka się ją wśród zwierząt. Zakażenia L. monocytogenes należą do zakażeń oportunistycznych to znaczy takich, gdzie zakażeniu ulegają głównie osoby z osłabionym układem odpornościowym. W organizmie człowieka Listeria monocytogenes występuje głównie w przewodzie pokarmowym.
U kobiet ciężarnych zakażenie może przebiegać bezobjawowo, w postaci objawów grypopodobnych (podwyższona temperatura ciała, ból głowy) lub nieżytu żołądka (bóle brzucha, zaburzenia trawienia, nudności, wymioty, biegunka). Ze względu na niecharakterystyczne objawy zakażenia często są one bagatelizowane, a zakażenie Listerią monocytogenes jest szczególnie niebezpieczna dla płodu. Zakażenie płodu jest zakażeniem przezłożyskowym (listerioza wrodzona), a zakażenie noworodka (zakażenie okołoporodowe - listerioza noworodkowa). Może to skutkować poronieniami, urodzeniem martwego dziecka, ciężkimi zaburzeniami zdrowotnymi.
Listeria monocytogenes nie jest wymagającą bakterią. Jest zdolna do przetrwania i namnażania się w nawet najbardziej niesprzyjających warunkach, takich jak niska temperatura. Jej atutem jest także szybkie uodparnianie się na środki konserwujące co dodatkowo zwiększa jej szanse na przetrwanie. Dlatego głównym źródłem zakażenia człowieka jest żywność, która nie była lub była nieprawidłowo przetworzona i przechowywana. Najczęściej żywność zawierająca tę bakterię charakteryzuje się długim terminem przydatności do spożycia lub spożywana jest bez obróbki termicznej.
Do produktów najczęściej skażonych Listerią monocytogenes należą:
-niepasteryzowane mleko oraz jego przetwory
-sery miękkie (typu feta, camembert)
-śmietana,
-lody,
-surowe warzywa i owoce
-gotowe sałatki i surówki
-fermentowane surowe kiełbasy,
-mięso i jego przetwory (zwłaszcza drób),
-potrawy mięsne spożywane na zimno
-mielonki, pasztety, ozorki wieprzowe, parówki
-żywność wędzona
-owoce morza,
-surowe ryby
Poza spożywaniem skażonej żywności zakażenie może nastąpić na drodze bezpośredniego kontaktu z wydzielinami bądź wydalinami chorującego na listeriozę zwierzęcia.
Kampylobakterioza
Kampylobakterioza jest chorobą wywoływaną przez bakterię Campylobacter jejuni.
W tym przypadku kobiety ciężarne nie są bardziej narażone na zakażenie niż pozostali ludzie jednak jest ona niebezpieczna ze względu na zdolność przechodzenia przez barierę łożyskową. Konsekwencje zakażenia tą bakterią również są poważne. Może dojść do przedwczesnego porodu lub urodzenia martwego dziecka lub poronienia.
Głównym źródłem zakażenia jest żywność lub woda zawierająca te drobnoustroje. Wśród żywności Campylobacter jejuni najczęściej występuje w surowym lub niedogotowanym mięsie czerwonym oraz drobiu. Występuję także w owocach morza oraz w niepasteryzowanym mleku i jego przetworach, a także w niepasteryzowanych sokach. Objawy zakażenia występują 2 do 5 dni po spożyciu zainfekowanej żywności. Dominującym objawem jest biegunka, może wystąpić też gorączka, nudności, ból głowy, kurczowe bóle brzucha, bóle mięsni i stawów, poczucie zmęczenia.
Salmonelloza
Choroba wywoływana przez bakterie z rodzaju Salmonella. Najczęściej występująca w Polsce jest Salmonella enteritidis. Są to bakterie, których naturalnym miejscem występowania jest przewód pokarmowy takich zwierząt jak: kury, kaczki, indyki, świnie, krowy. Głównym źródłem zakażenia jest spożycie zakażonej żywności (pochodzącej od zakażonych zwierząt lub żywności zanieczyszczonej ich odchodami oraz od zakażonych zwierząt lub ludzi). Okres inkubacji wynosi od kilku godzin do 3 dni. Głównymi objawami salmonellozy są zaburzenia żołądkowo-jelitowe (biegunka, nudności, wymioty, bóle brzucha, gorączka) często prowadzące do odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych. Dla osób z osłabionym układem odpornościowym oraz dzieci i osób starszych Salmonella może być bardzo niebezpieczna.
Do najczęściej zakażonych pałeczkami Salmonella produktów spożywczych zalicza się:
-niepasteryzowane mleko i jego przetwory,
-surowe / niedogotowane mięso oraz drób,
-rozdrobnione przetwory mięsne (galaretki, pasztety, pierogi),
-surowe / niedogotowane jajka (zalecane jest sparzenie skorupki jednak należy pamiętać, że zabieg ten zabija bakterie występujące jedynie na jej powierzchni),
-produkty spożywcze zawierające surowe jajka (kremy do ciast, majonezy, lody, desery, wyroby cukiernicze, sernik na zimno, tatar, kogel-mogel),
-kiełki,
-gotowe sałatki (zwłaszcza te z majonezem, kurczakiem).
Toksoplazmoza
Tę chorobę wywołuje pasożyt (pierwotniak) – Toxoplasma gondii. Najczęstszym źródłem zakażenia się człowieka jest spożywanie surowego (tatar, Carpaccio), półsurowego (np. krwiste steki) lub wędlin wędzone (bez obróbki termicznej) zakażonych tym pasożytem mięsa (głównie mięso mielone, wieprzowina, baranina zawierającego cysty z bradyzoitami T. gondii.) oraz spożywanie niemytych warzyw i owoców zanieczyszczonych kałem, moczem lub śliną chorego zwierzęcia. T. gondii występuje także na sierści lub kale kotów, ponieważ koty są głównym gospodarzem (żywicielem ostatecznym) dla tego pasożyta. Dlatego do zakażenia może dojść przy sprzątaniu kuwety lub podczas pracy w ziemi zanieczyszczonej odchodami kota. Do objawów toksoplazmowy zalicza się: gorączka, objawy grypopodobne, bóle stawów, powiększenie węzłów chłonnych (zwłaszcza szyjnych), zapalenie mózgu i opon mózgowych.
Dla kobiet ciężarnych pasożyt ten jest niebezpieczny gdy do zakażenia doszło niedługo przed zajściem w ciążę lub w jej trakcie. Wtedy istnieje duże ryzyko, ze T. gondii pokona barierę łożyskową i „zaatakuje” płód. Prowadzi to rozwoju toksoplazmozy wrodzonej, która może skutkować urodzeniem martwego dziecka, poronieniem, uszkodzeniem wzroku lub mózgu dziecka, opóźnienia umysłowego, małogłowiem i / lub wodogłowiem, ciężkim wadami narządów wewnętrznych (hepatomegalia, splenomegalia) itp. Są to wady, które na chwile obecną nie mogą być skutecznie wyleczone i najczęściej prowadzą do śmierci dziecka.
Jak widać patogeny te stwarzają duże zagrożenie dla matki i jej nienarodzonego dziecka. Jedynym sposobem zapobiegania zarażeniom jest przestrzeganie podstawowych zasad higieny. Dlatego zachęcam do lektury wcześniejszego artykułu, gdzie wszystkie te zasady zostały szczegółowo przedstawione i omówione.
Należy zaznaczyć, że zakażenie powyższymi patogenami związane jest ze spożywaniem zanieczyszczonej żywności lecz nie są one jedynymi, które negatywnie oddziaływują na stan zdrowia kobiety czy dziecka.
mgr Magdalena Gronau
Dietetyk
Przeczytaj także: Bezpieczne przygotowywanie posiłków
