Wpływ stanu odżywienia matki w trakcie ciąży na rozwój organizmu dziecka
Autor: Paulina Plata
Stosowanie prawidłowej diety podczas ciąży to jeden z głównych czynników prowadzących do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania dziecka w kolejnych latach życia. Według badań kobiety jedzą albo zbyt mało w celu uchronienia się przed nadmierną masą ciała po ciąży albo jedzą zbyt dużo. Komponując swój dzienny jadłospis należy pamiętać o zasadzie, że jemy dla dwojga, a nie za dwoje. Nieprawidłowa dieta jest czynnikiem negatywnie wpływającym na środowisko wewnątrzmaciczne, które wpływa na rozwój organizmu dziecka.
1. Wpływ niedożywienia matki na rozwój dziecka
Według naukowców niedożywienie płodu powoduje liczne zmiany w rozwoju fizjologicznym i metabolicznym, mające na celu zwiększenie szans dziecka w okresie pourodzeniowym. Przystosowanie to polega na rozwoju „ważniejszych” narządów, takich jak mózg, kosztem innych tkanek i narządów, np.: trzustki. Zwiększa się wówczas także odkładanie tkanki tłuszczowej u dzieci. Dane zmiany byłyby korzystne u dzieci narażonych na niedożywienia, jednak stają się szkodliwe w środowisku bogatym w składniki odżywcze.
1.1. Ograniczone spożycie kalorii w diecie matki
Ograniczenie spożycia kalorii w diecie matki wpływa na endokrynne i metaboliczne zaburzenia u potomstwa. Badania wykazały ze znaczne ograniczenie ilości pokarmu u matek w ostatnim okresie ciąży prowadzi do niskiej masy urodzeniowej potomstwa i zmniejszonej masy komórek β trzustki. Kontynuacja obniżonej podaży składników odżywczych w okresie laktacji powoduje stałą redukcję masy komórek trzustki u dziecka, co z wiekiem może objawić się nietolerancją glukozy. Ograniczenia w ilości spożywanych pokarmów przez karmiące piersią kobiety powodują zahamowanie prawidłowego wzrostu i rozwoju dziecka, które mogą prowadzić w dorosłym życiu do zjawiska hiperfagii, czyli niepohamowanego łaknienia, zaburzeń w wydzielaniu insuliny, nadciśnienia tętniczego oraz otyłości.
1.2. Ograniczone spożycie białka w diecie matki
Ograniczenie spożycia białka podczas ciąży wpływa na spowolnienie rozwoju płodowego. Należy pamiętać, że aminokwasy to główne składniki odżywcze dla płodu, pełnią rolę substratów do budowy białek komórkowych oraz hormonów i innych cząsteczek sygnałowych. Niestety obserwuje się, że dieta kobiet w krajach rozwijających się, w tym w Polsce, charakteryzuje się obniżonym udziałem białka. W badaniach wykazano, iż u dzieci, matek stosujących dietę z niewystarczającą ilością białka, częściej występowały niedostateczna masa ciała, upośledzenia tolerancji glukozy, rozwój cukrzycy typu II, redukcja masy komórek trzustki, mięśni szkieletowych i tkanki tłuszczowej, a także częściej rozwijało się nadciśnienie.
1.3. Niedobory żelaza w diecie matki
Częstym problemem kobiet w ciąży są niedobory w spożyciu żelaza w dziennych racjach pokarmowych, prowadzące do anemii. Badania wykazały, że wpływa to na obniżenie masy urodzeniowej dziecka, a także nieprawidłowe unaczynienie łożyska oraz deregulację matczynych i płodowych hormonów, co może prowadzić do przedwczesnego porodu i stanu przedrzucawkowego u matki. W późniejszym wieku u tych dzieci następował wzrost ciśnienia krwi. Powyższe zmiany można przypisać ograniczeniu liczby nefronów w nerkach oraz zmniejszeniu ekspresji genów związanych z syntezą kwasów żółciowych i tłuszczowych w wątrobie.
2. Wpływ nadmiernego żywienia matki na rozwój dziecka
2.1. Dieta wysokotłuszczowa
Przekarmienie i wzrost podaży tłuszczu w diecie podczas ciąży wpływa na wzrost ryzyka wystąpienia u dziecka cukrzycy typu II i chorób układu krążenia w późniejszym życiu. Dzieci spożywające zbyt duże ilości tłuszczu odznaczają się zaburzeniami przemian cholesterolu i lipidów, insulinoopornością, a także wzrostem zachorowalności na nadciśnienie tętnicze. W najnowszych badaniach przeprowadzonych na zwierzętach wykazano brak różnic pomiędzy potomstwem karmionym wysokotłuszczową dietą przez całe życie, a tym z dietą z dużą zawartością tłuszczu tylko podczas ciąży i laktacji. Przez co uważa się, że dieta wysokotłuszczowa matek stosowana podczas ciąży i laktacji jest wystarczającym czynnikiem, zwiększającym ryzyko wystąpienia otyłości i zaburzeń metabolicznych u dzieci w wieku dorosłym.
2.2. Otyłość matek
Problem nadwagi i otyłości to jeden z głównych problemów współczesnego świata. Należy pamiętać, iż zbyt wysoka masa ciała kobiet w ciąży ma także wpływ na funkcjonowanie organizmu ich dziecka. U dzieci kobiet otyłych wykazano względny wzrost masy tkanki tłuszczowej i zachowań hiperfagicznych, a także insulinooporności i chorób układu krążenia w dorosłym życiu.
Ważnym i względnie bezpiecznym momentem do działań powodujących zmniejszenie masy ciała u kobiet z nadwagą lub otyłością jest okres okołozapłodnieniowy. Może mieć on korzystny wpływ na poprawę warunków ciąży. Dzieci kobiet o prawidłowej masie ciała przed ciążą odznaczały się niższym stężeniem triglicerydów, leptyny i insuliny w organizmie. Nadmiar składników pokarmowych we wczesnej fazie ciąży wpływa na wzrost syntezy i magazynowania triglicerydów, co skutkuje zwiększeniem całkowitej masy tkanki tłuszczowej u dzieci.
Paulina Plata
Dietetyk
Przeczytaj także: Żylaki w ciąży
