Żywienie w problemach z płodnością - część I

Autor: Edyta Kuzara

Niepłodność według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) jest to niemożność zajścia w ciążę oraz wydania potomstwa po roku od regularnego współżycia bez stosowania antykoncepcji. W przypadku, gdy kobieta ma problemy z płodnością mówi się o niepłodności kobiecej, a gdy przyczyna braku potomstwa leży wyłącznie po stronie płodności mężczyzny – o niepłodności męskiej. Istnieje również niepłodność małżeńska – w tym przypadku problemy z płodnością mają obydwie osoby w związku. W innym podziale można wyróżnić niepłodność pierwotną i wtórną. Pierwsza obejmuje kobiety niebędące nigdy w ciąży, a druga dotyczy kobiet niemogących ponownie zajść w ciążę, które były wcześniej w ciąży zakończonej porodem, bądź też poronieniem w sposób naturalny albo sztuczny.

Niepłodność wtórna występuje także w przypadku, gdy kobieta nie ma problemów z zajściem w ciążę, lecz z jej donoszeniem, co zwykle kończy się poronieniem lub zbyt wczesnym porodem.

Przyczyny niepłodności żeńskiej i męskiej

Najczęstszym powodem niepłodności żeńskiej są: endomertioza, problemy z owulacją (zaburzenia gospodarki hormonalnej i jajeczkowania), wady anatomiczne, infekcje narządów rozrodczych, zespół policystycznych jajników, choroby takie jak cukrzyca, stosowane leki oraz różne czynniki środowiska. W przypadku mężczyzn spadek płodności jest związany z wiekiem, siedzącym trybem życia czy też przemęczeniem i stresem.

Główne czynniki wpływające na zdrowie kobiety i mężczyzny oraz ich przyszłego potomka:

1. Styl życia (50-60%) – sposób żywienia, używki: alkohol i papierosy, aktywność fizyczna
2. Czynniki związane ze środowiskiem fizycznym (np. zanieczyszczenie powietrza, wody i gleby), społecznym (np. sytuacja finansowa, problemy z komunikacją
w rodzinie, różnorakie problemy natury psychologicznej) i pracy (np. praca w warunkach szkodliwych dla zdrowia)
3. Uwarunkowania genetyczne
4. Opieka zdrowotna

Profilaktyka niepłodności

Odpowiedni styl życia, w tym przede wszystkim właściwy sposób żywienia, mogą zredukować problemy związane z płodnością aż o 80%.

Najważniejszymi zagadnieniami w profilaktyce niepłodności są:

• poziom spożycia poszczególnych składników odżywczych
• stosowana suplementacja
• wskaźnik BMI (określa czy masa ciała jest odpowiednia)
• poziom aktywności fizycznej

Wpływ sposobu żywienia na płodność

Dowiedziono, że poszczególne składniki pokarmowe w znaczący sposób wywierają wpływ na poziom hormonów, zwłaszcza insuliny, która jest prawdopodobnie istotnym wyznacznikiem owulacji oraz płodności.

Jeżeli chcesz zwiększyć swoją płodność unikaj lub ogranicz:

1. Węglowodany o wysokim indeksie glikemicznym

Węglowodany są głównymi składnikami odżywczymi wpływającymi na poziom glukozy oraz insuliny we krwi. Rezultatem ich zbyt wysokiego poziomu w organizmie jest zaburzenie równowagi hormonów płciowych, a tym samym zakłócenie owulacji. Do takiej sytuacji dochodzi wówczas, gdy w codziennej diecie przeważają produkty przetworzone, o wysokim indeksie glikemicznym, obfitujące w łatwo przyswajalne węglowodany (m.in. glukozę
i sacharozę). Do tej grupy możemy zaliczyć białe pieczywo, kluski, łuskany ryż, makaron, słodycze i wszelkiego rodzaju słodkie napoje gazowane lub niegazowane, które zawierają znaczne ilości cukru. Należy je zastąpić produktami nieprzetworzonymi, bogatymi w błonnik pokarmowy. Do jadłospisu zaleca się wprowadzenie kaszy (gryczana, jęczmienna, jaglana, pęczak), makaronu razowego, pieczywa pełnoziarnistego (graham, żytnie, pumpernikiel) niełuskanego ryżu (brązowy, dziki), nasion roślin strączkowych, a także świeżych warzyw (w większej ilości) i owoców (w mniejszej ilości). Żywność ta pomoże również zapobiec cukrzycy ciążowej, która staje się coraz częstszym problemem przyszłych mam.

2. Białko zwierzęce

Rodzaj spożywanego białka wpływa na stężenie glukozy i insuliny we krwi. Na podstawie wyników badań stwierdzono, że kobiety z dietą zawierającą większe ilości białka zwierzęcego niż roślinnego są bardziej narażone na ryzyko niepłodności związanej z zaburzeniami owulacji. Przy zachowaniu wartości energetycznej diety i wprowadzeniu dodatkowej porcji mięsa czerwonego lub drobiu ryzyko wystąpienia niepłodności zwiększyło się o 32%. Natomiast podanie porcji ryby lub jajka nie spowodowało zaburzeń w owulacji. Prawdopodobieństwo zaistnienia niepłodności zmniejszyło się aż o 50%
w przypadku zastąpienia energii pochodzącej z białek zwierzęcych, tą z białek roślinnych. Przy czym należy pamiętać, że dieta powinna być racjonalna tzn. zawierać odpowiednie proporcje białka roślinnego i zwierzęcego. Tylko ostatnie z nich jest pełnowartościowe tzn. zawiera wszystkie aminokwasy, których nasz organizm nie jest w stanie sam wytworzyć. Dlatego produkty zawierające białko zwierzęce mimo wszystko powinny być obecne przynajmniej w 3 głównych posiłkach.

3. Odtłuszczone produkty mleczne

Gospodarkę hormonalną kobiety może zakłócić spożywanie przez nią wyłącznie odtłuszczonych produktów mlecznych. Jest to spowodowane między innymi tym, że produkty te zawierają mniejsze ilości witaminy D, która towarzyszy tłuszczom zwierzęcym. Jest ona składnikiem o charakterze sterydowym, odpowiadającym za płodność. Ponadto podczas procesu odtłuszczania mleka zmianie ulega zawartość hormonów w tym produkcie, tj. następuje obniżenie stężenia estrogenów i progesteronu, a męskie hormony pozostają w takiej ilości, która zakłóca owulację u kobiet.

Z drugiej strony nie zaleca się spożywanie dużych ilości pełnotłustych produktów mlecznych, gdyż zawarty w nich cholesterol i nasycone kwasy tłuszczowe mogą w sposób niekorzystny wpłynąć na stan układu krwionośnego, przyczyniając się m.in. do rozwoju miażdżycy. W związku z tym należy zachować równowagę pomiędzy spożyciem nisko i wysokotłuszczowych produktów mlecznych.

4. Izomery trans kwasów tłuszczowych

Izomery trans kwasów tłuszczowych powstają przede wszystkim w trakcie procesów technologicznych. Obfitują w nie produkty przetworzone takie jak: wyroby cukiernicze, słodkie i słone przekąski, produkty typu „Fast food”, a także margaryny twarde oraz potrawy smażone. Związki te zwiększają ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia, cukrzycy, nadwagi i otyłości, a w ostatnich badaniach dowiedziono, że ich spożycie zwiększa prawdopodobieństwo niepłodności. I tak ich 2% wzrost podaży wraz z dietą kosztem węglowodanów lub kwasów omega 6 zwiększał ryzyko niepłodności aż o około 73%.

5. Używki: kawa, alkohol i papierosy

W przypadku problemów z zajściem w ciążę należy profilaktycznie ograniczyć lub całkowicie wykluczyć ze swojej diety alkohol oraz kawę. Alkohol w większych ilościach ogranicza ruchliwość plemników oraz zmniejsza poziom testosteronu u mężczyzny. Nie wpływa również pozytywnie na stan zdrowia przyszłej mamy. Natomiast kofeina zawarta w kawie powoduje zwężenie naczyń krwionośnych, obniżając dopływ krwi do macicy i utrudniając zagnieżdżenie się w niej komórki jajowej. Nikotyna z papierosów w sposób bardzo istotny wpływa na płodność zarówno mężczyzny jak i kobiety. Substancja ta niszczy komórki jajowe, wywołując zaburzenia owulacji. Ponadto u palaczek szybciej pojawia się menopauza, co oznacza znaczne skrócenie okresu rozrodczego. Nikotyna i substancje smoliste obecne w papierosach uszkadzają plemniki i powodują, że są słabsze oraz wolniejsze. Związki te wpływają również na obniżenie potencji.

Warto pamiętać…

Problemy z płodnością dotyczą coraz więcej par starających się o potomka. Wpływa na to styl naszego życia, zanieczyszczenie środowiska, życie w pędzie i stresie, jak również nieodpowiedni sposób żywienia. Jeżeli zależy nam na zwiększeniu szansy na posiadanie dziecka powinniśmy ograniczyć w naszej diecie węglowodany proste zawarte
w przetworzonych produktach oraz białko zwierzęce. W naszym jadłospisie powinniśmy zastąpić część nabiału o niskiej zawartości tłuszczu, produktami pełnotłustymi zachowując oczywiście równowagę pomiędzy ich spożyciem tak, aby nasz dieta była racjonalna. Należy ograniczyć spożycie izomerów trans kwasów tłuszczowych zawartych w słonych i słodkich przekąskach czy wyrobach cukierniczych. W trosce o nasz zdrowie powinniśmy również powiedzieć „nie” – używkom takim jak kawa, alkohol, a zwłaszcza papierosy.

W kolejnym artykule informacje o tym, jakie składniki pokarmowe pomogą zwiększyć naszą płodność..

mgr inż. Edyta Kuzara
Dietetyk

Przeczytaj także: Kadm – cichy zabójca…