Fluor w profilaktyce próchnicy

Autor: Sabina Grygierek

Występowanie fluoru

W przyrodzie fluor występuje głównie w minerałach. Do wód dostaje się wskutek procesu wietrzenia skał i ługowania ich oraz opadów atmosferycznych. Może występować jako zanieczyszczenie powietrza związane z niektórymi gałęziami przemysłu. Fluor dzięki dużej aktywności chemicznej, praktycznie nie występuje w stanie wolnym, dlatego pomimo znacznej toksyczności, nie stanowi w warunkach naturalnych zagrożenia dla organizmów żywych.

Rola fluoru w organizmie

Fluor i jego związki dostają się do organizmu przez przewód pokarmowy i poprzez bezpośredni kontakt ze szkliwem zębów oraz drogą oddechową. Odkładają się głównie w kościach i zębach oraz we włosach i paznokciach. Niedobór fluoru sprzyja powstawaniu próchnicy natomiast nadmiar może wywołać fluorozę. Przeprowadzono także wiele badań związanych z wpływem długotrwałego przyjmowania fluoru na stan układu krążenia. Zbadano, iż w grupie osób spożywających wodę wzbogaconą w fluor i wapń rzadziej występują choroby krążenia niż w śród osób pijących wodę ubogą w ten pierwiastek. Dzieje się tak prawdopodobnie na skutek hamowania procesu miażdżycowego przez fluor, który wiąże się z wapniem.

Zarówno niedobór, jak i nadmiar fluoru sprzyja powstawaniu zmian zwyrodnieniowych kości. Niedostateczna jego podaż sprzyja powstawaniu próchnicy zębów. Fluor i jego rozpuszczalne w wodzie związki, działając bezpośrednio na komórki, zaburzają przemianę wapnia i procesy enzymatyczne, poprzez ich wpływ na metaloenzymy lub enzymy zależne od magnezu, żelaza, miedzi i wapnia. Duże dawki fluoru hamują oddychanie tkankowe, przemianę węglowodanów, lipidów, syntezę hormonów gruczołów przytarczycznych i przysadki oraz gruczołu tarczowego. Tworzą z wapniem nierozpuszczalne połączenia, zmniejszając jego stężenie. Roztwory elektrolitów wapnia i magnezu łatwo wiążące fluor zmniejszają toksyczność fluoru. Generalnie niższa jest przyswajalność fluorków z pożywienia niż z wody.

Zalecane spożycie fluoru

W celu zabezpieczenia odpowiednich dla organizmu ilości fluoru konieczne jest zapewnienie jego spożycia zgodnie z tzw. Zalecanym bezpiecznym pobraniem w diecie (RDA).

Zalecane dzienne spożycie fluoru

Źródła fluoru

Fluor do organizmu człowieka wprowadzany jest przede wszystkim drogą pokarmową oraz przez bezpośredni kontakt ze szkliwem zębów, głównie w postaci fluorków. W pierwszy sposób fluor dostarczają produkty spożywcze oraz woda, natomiast w drugi pasty i żele do mysia zębów, płyny do płukania jamy ustanej, lakierowanie i pędzlowanie szkliwa. Wchłanianie fluoru z produktów spożywczych i wody wynosi 90%, z tego 50-70% zostaje wydalona z moczem. Pozostała część trafia do kości i w niewielkim stopniu do zębów. Fluorki mogą byś dostarczane drogą pokarmową już od urodzenia, korzystnie oddziałując na tworzące się zęby. Odpowiednia ilość fluoru w tworzącym się szkliwie działa próchnico statycznie, dając szczególnie ochronę zębom z bruzdami i dołkami. Największe znaczenie odgrywa podawanie fluoru drogą pokarmową w okresie rozwoju organizmu, tzn. do 12-15 lat. W starszym wieku jego oddziaływanie jest już mniej istotne.

Żywność i woda pitna

Zawartość fluoru w produktach roślinnych oraz pochodzenia zwierzęcego jest odzwierciedleniem jego poziomu w środowisku. Danych o zawartości fluoru w produktach spożywczych jest stosunkowo mało i wskazują one na duże wahania. Generalnie można stwierdzić, że dobrym źródłem fluoru są: herbata, produkty zbożowe, sery podpuszczkowe i ryby. Naturalna zawartość fluoru w mięsie jest nieduża i waha się w granicach od 0,2 do 2mg/kg. Większe ilości fluoru stwierdza się w kościach zwierząt. Zawartość fluoru w mleku zależy od stanu środowiska waha się w szerokich granicach od 0,09 do 3,2 mg/dm3. W serach wynosi od 0,16 do 1,31 mg/kg, w jajach 0,2-0,4 mg/kg. Badania mleka kobiecego wykazały średnio 8,4 µg f/dm3. Stężenie fluoru stwierdzane w mleku kobiet pijących wodę fluorkowaną są z reguły 1,3-2,2-krotnie większe niż w mleku kobiet pijących wodę z naturalnie niską zawartością tego pierwiastka. Źródłem fluoru dla niemowląt i małych dzieci karmionych sztucznie mogą być mleka i mieszanki przeznaczone dla danej grupy.

Woda jest istotnym elementem środowiska bytowania człowieka oraz ważnym składnikiem racji pokarmowej. W wielu krajach woda jest dobrym źródłem fluoru, bądź naturalnie w niej występującego bądź dodawanego na drodze technologicznej. Optymalne stężenie fluoru w wodzie do picia wynosi 1mg/dm3, akceptowane mogą być wahania w granicach 0,5-1,5 mg/dm3. Jedynie w wodach leczniczych, zwłaszcza swoistych fluorkowych, zawartość fluoru jest znacznie wyższa i wynosi ok. 10mg/dm3.

Wpływ nadmiernych ilości fluoru na organizm

Zazwyczaj w piśmiennictwie podaje się, że spożywanie 6-10 mg fluoru dziennie powoduje przewlekle zatrucie tym pierwiastkiem. Znane są jednak przypadki podawania fluoru jako leku w osteoporozie w wysokich dawkach, rzędu 30-100 mg F/dobę, nawet przez dwa lata bez szkoda na organizm. Występowanie fluorozy zębów, w wielu krajach, wiązane jest ze spożywaniem wody o wysokiej zawartości związków fluoru, fluoroza zębów objawia się zmianą barwy zębów. Zęby przybierają barwę matowobiałą lub ciemnobrunatną, różnią się ponadto od zębów zdrowych kształtem i wielkością, są odporne na próchnicę. W ostrych zatruciach fluor wykrywa się we wszystkich narządach, największe jednak ilości w gruczole tarczowym.

mgr inż. Sabina Grygierek
Dietetyk

Przeczytaj także: Przyczyny wzdęć

Zobacz także:

• 

  POBIERZ NASZE E-BOOKI Z MENU DLA DZIECI NA 30 DNI (DOKŁADNE RECEPTURY).