Karambola – egzotyczny owoc w kształcie gwiazdy
Autor: Edyta Kuzara
Oksomian pospolity (łac. Averrhoa carambola L.) czyli karambola lub gwiaździsty owoc jest gatunkiem tropikalnego drzewa, które rośnie na obszarze Malezji, Indonezji, Afryki (Ghana), Florydy, Hawajów, Karaibów, Brazylii, Gujany, Oceanii oraz na wyspie Jawa. Owoce tego drzewa występują w gronach, zawieszone na pniu lub gałęziach. Mają barwę od zielonożółtej do żółtopomarańczowej i wielkość do 15x9 cm. Ich skórka jest gładka, błyszcząca i cienka, a po poprzecznym przekrojeniu owocu uzyskuje się charakterystyczny kształt gwiazdy. Miąższ owocu zwykle jest soczysty, przeźroczysto-żółty, a w centrum białawy. Nie ma w nim nasion lub występują jedynie w niewielkich ilościach.
Karambola ma orzeźwiający, kwaśny lub słodko-kwaśmy smak. Posiada dwie odmiany: słodką - doskonałą na surowo, w postaci soków, koktajli oraz sałatek, a także bardziej kwaśną, z której wytwarzane są konfitury, galaretki, tarty lub marynaty. Ta ostatnia stanowi również świetny dodatek do sosów słodko-kwaśnych i curry, a także do dań z mięsa, drobiu i owoców morza. Pokrojone poprzecznie owoce często służą jako dekoracja potraw. Zbiór owoców na sprzedaż odbywa się jeszcze przed zakończeniem czasu dojrzewania, wówczas zachowują świeżość bez schłodzenia, aż do 4 tygodni. Dojrzałe, żółte owoce z lekko brązowymi bokami mogą być przechowywane maksymalnie do 3 dni w lodówce. Świeże owoce są dostępne dwa razy do roku. Przed spożyciem owoc należy dokładnie wymyć pod bieżącą wodą, następnie obrać ze skórki, pokroić w poprzek (kształt gwiazdy) i pozbawić nasion.
Wartość odżywcza i właściwości prozdrowotne
Karambola jest owocem niskokalorycznym, gdyż 100 g dostarcza jedynie około 31 kcal. Zawiera niewielkie ilości węglowodanów (ok. 7 g/100 g, w tym 4 g cukrów) i białka roślinnego (ok. 1 g/100 g) oraz śladowe tłuszczu (0,33 g/100 g), w którym przeważają niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe. Karambola może być źródłem błonnika pokarmowego w diecie (2,8 g/100 g), który poprawia funkcjonowanie przewodu pokarmowego. Stanowiąc pożywienie dla mikroflory bytującej w jelicie, składnik ten pobudza ją do wytwarzania witaminy K i B oraz wielu substancji dobroczynnych dla zdrowia, wpływając korzystnie m.in. na pracę układu odpornościowego. Stymuluje perystaltykę jelit, zapobiegając zaparciom oraz pobudza wydzielanie soków trawiennych. Dzięki zdolności wiązania wody zwiększa objętość treści pokarmowej, zapewniając długie uczucie sytości po posiłku, co może być wykorzystane w dietetycznym leczeniu nadwagi i otyłości. Ponadto wpływa korzystnie na poziom glukozy (normalizacja - w przypadku osób cierpiących na cukrzycę) i cholesterolu we krwi.
Karambola dostarcza znaczących ilości witaminy C (ok. 35 mg/100 g). U osób spożywających regularnie ten składnik odżywczy (w odpowiedniej ilości – około 50-80 mg/ dzień) stwierdza się znacznie mniejsze ryzyko zachorowalności na choroby serca i naczyń krwionośnych, skóry, nowotwory. Jest to związane z potencjałem witaminy C do wymiatania wolnych rodników, które obecne w nadmiarze w organizmie przyczyniają się do niszczenia DNA. Zawartość witaminy C w owocu gwałtownie spada, gdy jego miąższ jest wystawiony na działanie powietrza, wysokiej temperatury lub światła. W karamboli występują również witaminy z grupy B, szczególnie kwas pantotenowy oraz foliowy, które wpływają pozytywnie na funkcjonowanie układu nerwowego oraz pomagają zapobiec zawałowi serca i udarom. Innymi witaminami obecnymi w oskomianie pospolitym są witaminy: A, B1, B2, PP, B6, E.
Karambola zawiera również takie składniki mineralne jak: żelazo, magnez, mangan, fosfor, potas, sód i cynk. Magnez jest związkiem odpowiadającym za mocne kości i zęby oraz pomaga w regulowaniu ilości potasu obecnego w organizmie. Podaż magnezu na odpowiednim poziomie może zredukować ryzyko zachorowania na schorzenia układu krwionośnego i mięśnia sercowego, depresję oraz cukrzycę typu II.
Karambola jest bogata w antyoksydanty, szczególnie w flawonoidy, które należą do polifenoli. Zawartość tych ostatnich wynosi około 143 mg/100 g. W owocu występuje kwercetyna, która jest używana w różnych preparatach do leczenia alergii. Składnik ten wykazuje właściwości antybakteryjne, przeciwzapalne oraz antyoksydacyjne. Obecna w karamboli epikatechina wpływa korzystnie na stan naczyń krwionośnych oraz komórek nerwowych, szczególnie w mózgu. Oskomian pospolity jest również źródłem kwasu galusowego, który posiada właściwości przeciwwirusowe, przeciwgrzybiczne, antynowotworowe oraz antybakteryjne. Obniża on poziom cholesterolu i glukozy we krwi, a także ogranicza rozwój miażdżycy i zmniejsza łojotok.
Uwaga!
Karambola zwiera znaczące ilości kwasu szczawiowego (50-96 mg/kg owocu), który jest składnikiem zaburzającym wchłaniane i metabolizm pierwiastków takich jak magnez, wapń, żelazo itp., w związku z czym jego spożywanie nie jest zalecane w przypadku dzieci, kobiet w ciąży i karmiących, a także osób o większym zapotrzebowaniu na te składniki (m.in. sportowców, osób starszych, chorych na anemię, osteoporozę) i cierpiących na niewydolność nerek (kwas szczawiowy zwiększa prawdopodobieństwo powstania kamieni) i wątroby (przewodów żółciowych). Ostatnie badania potwierdziły również, że karambola podobnie jak grejpfrut może wchodzić w interakcje z wieloma substancjami czynnymi obecnymi w lekach (potęgując ich działanie lub toksyczność), dlatego osoby zażywające lekarstwa przed spożyciem owocu powinny koniecznie zasięgnąć porady lekarza.
mgr inż. Edyta Kuzara
Dietetyk
Przeczytaj także: Racje pokarmowe i zamienniki produktów
