Oliwa z oliwek - cz. 2.
Autor: Marzena Gontarz
Wśród wszystkich rodzajów oliwy przeznaczonych do spożycia, najwyższą jakością charakteryzuje się oliwa z oliwek extra virgin z pierwszego tłoczenia na zimno. To tak zwana oliwa dziewicza, ponieważ zachowuje wszystkie właściwości zdrowotne i organoleptyczne (smak, kolor i aromat) charakterystyczne dla oliwek, z których jest wyciskana. Olej z owoców drzewa oliwnego jest najlepszym środkiem, jaki możemy podarować naszemu organizmowi. Jest to oliwa całkowicie naturalnie wytwarzana o niezwykle cennym składzie.
Aby zrozumieć dobroczynny wpływ oliwy z oliwek konieczne jest poznanie jej składu. Oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia na zimno (extra virgin) jest bogata w kwasy tłuszczowe jednonienasycone, uboga natomiast w kwasy tłuszczowe nasycone. To właśnie ta proporcja sprawia, że oliwa z oliwek jest bardzo cennym składnikiem prawidłowej diety. W tłuszczach zwierzęcych, takich jak masło czy smalec, obecne są przede wszystkim nasycone kwasy tłuszczowe, które przyczyniają się do wzrostu poziomu cholesterolu we krwi, a tym samym sprzyjają rozwojowi chorób układu krążenia, choroby wieńcowej oraz zawałowi serca. Oliwa z oliwek dzięki kwasowi oleinowemu, jednonienasyconemu kwasowi tłuszczowemu, przyczynia się do zachowania zdrowej równowagi cholesterolu we krwi.
Obniża poziom złego cholesterolu (LDL – low density lipoproteins), a ponadto wpływa na zachowanie odpowiednich proporcji między poziomem HDL (high density lipproteins) a LDL. Nienasycone kwasy tłuszczowe mają również zdolność unieszkodliwiania cholesterolu LDL, dzięki czemu jest on mniej groźny dla naczyń krwionośnych. Kwasy te obniżają również wrażliwość oksydacyjną LDL i zapobiegają w ten sposób jego chemicznej przemianie, która sprzyja odkładaniu się na ściankach naczyń. Regularne spożywanie oliwy z oliwek przyczynia się do zmniejszenia zachorowalności na choroby układu sercowo-naczyniowego, na cukrzycę typu drugiego, przyjmującą obecnie w Europie rozmiary epidemii, a także na nowotwory; pomaga również złagodzić skutki choroby Alzheimera i choroby Parkinsona.
Polifenole to przeciwutleniacze (antyoksydanty), które zapobiegają powstawaniu w organizmie wolnych rodników. Im większa ich zawartość, tym skuteczniej zwalczają one szkodliwe dla zdrowia czynniki. Hiszpańska oliwa z oliwek extra virgin jest wyciśnięta bezpośrednio z oliwek, zdecydowana większość tłuszczu pochodzi z miąższu oliwki. Pozwala to na uzyskanie oliwy w całkowicie naturalny sposób bez konieczność stosowania dodatkowych chemicznych substancji. Warto wiedzieć, że do pozyskiwania tłuszczy z pestek owoców – np. z pestek winogron – konieczne jest wspomaganie chemicznymi substancjami. Zawartość polifenoli w oliwie bardzo łatwo można rozpoznać w smaku oliwy. Jeśli czujemy pikantny, lekko gorzkawy, pieprzny smak oliwy charakterystyczny dla wielu hiszpańskich oliw to znaczy, że oliwa zawiera dużą ilość polifenoli.
Kolejną ważną zaletą oliwy z oliwek jest wysoka zawartość witaminy E. Witamina ta stabilizuje ściany pokarmowe i w ten sposób przeciwdziała ich przedwczesnemu starzeniu. Ponadto jest świetnym antyutleniaczem (antyoksydantem), dzięki czemu chroni komórki między innymi przed atakiem wolnych rodników, co powstrzymuje starzenie się komórek i w efekcie zapobiega rozwojowi chorób nowotworowych. W ten sam sposób chroni również czerwone krwinki przed zniszczeniem przez substancje utleniające. Narządy i tkanki, które czerpią z tego najwyższą korzyść, to mozg, wątroba i mięśnie oraz naczynia krwionośne i komórki krwi. Witamina E ponadto poprawia płodność, pomaga zachować zdrową, piękną skórę i włosy. Brak tej witaminy objawia się między innymi zmniejszoną odpornością na infekcje, zwiotczeniem skory, wypadaniem włosów, ich łamliwością oraz kłopotami z płodnością.
Jedna łyżka oliwy z oliwek zawiera średnio 15-16 mg witaminy E, a to stanowi 20% dziennego zapotrzebowania organizmu.
Oliwa z oliwek zawiera również rozpuszczalne w tłuszczach witaminy A i D. Witamina A jest bardzo skutecznym antyutleniaczem i wzmacnia odporność. Służy ponadto do budowy skory, wzmacnia włosy i paznokcie.
Witamina D wspomaga natomiast przyswajanie wapnia i fosforu, jest nieodzowna do budowy kości i chrząstek. Jej brak powoduje skrzywienie kości, krzywicę, osteoporozę oraz skurcze mięśni. W oliwie z oliwek obecne są również inne cenne substancje, takie jak np. potas. Minerał ten szczególnie ważny jest dla przewodzenia impulsów nerwowych do mięśni oraz wydalania wody i płynów tkankowych. Potas reguluje ciśnienie płynów komórkowych i gospodarkę wodną oraz zapewnia równowagę kwasowo-zasadową w organizmie. Jego brak prowadzi do osłabienia mięśni, spadku sprawności i zaburzeń koncentracji. Innym ważnym składnikiem mineralnym oliwy z oliwek extra virgin jest wapń. Ten budulec zębów oraz kości jest też niezbędny do krzepnięcia krwi, wpływa na reakcje nerwów i mięśni. Brak wapnia prowadzi do osteoporozy, nerwowości oraz skurczów mięśni. Oliwa z oliwek extra virgin zawiera też magnez, który przede wszystkim ma dobroczynny wpływ na serce. Potrzebny jest również do budowy kości i ścięgien. Magnez jest składnikiem wielu enzymów uczestniczących w przemianie materii.
W oliwie zawarty jest też karoten – wtórna roślina czynna i barwnik jednocześnie. Beta-karoten, prowitamina witaminy A, hamuje rozwój chorób nowotworowych, a także blokuje tworzenie się zwyrodniałych komórek.
Zakup oliwy z oliwek
Zakup oliwy z oliwek w Polsce wcale nie jest prosty. Obecnie oferta sklepowa pełna jest rozmaitych oliw, pochodzących z rożnych krajów, w rożnych cenach.
Jak zatem wybrać najlepszą oliwę?
Przede wszystkim dokładnie sprawdzić etykietę oliwy. Mimo, iż w Polsce obowiązują ogólnoeuropejskie przepisy dotyczące tego, co powinno się znaleźć na etykiecie produktu sprzedawanego na terenie Unii Europejskiej, wielu producentów oraz dystrybutorów wykorzystuje
niewiedzę konsumenta i wprowadza nas w błąd.
Jakie informacje zawsze należy sprawdzić?
Nazwa oliwy: aby być pewnym, że oliwa z oliwek ma cenne dla naszego zdrowia właściwości, powinniśmy wybierać jedynie hiszpańską ekstra oliwę z oliwek pierwszego tłoczenia (extra virgin/virgen extra/extra vergine), najwyższej kategorii, uzyskaną wyłącznie za pomocą środków mechanicznych.
Producent: warto wiedzieć, kto jest producentem oliwy, ewentualnie kto ją konfekcjonował w przypadku, gdy nie zrobił tego sam producent.
Jaka jest data ważności oliwy?
Zwykle data ważności waha się od 12 do 24 miesięcy. Mimo, iż odpowiednio przechowywana oliwa długo zachowuje swoją przydatność, z czasem stopniowo traci swoje najcenniejsze dla organizmu wartości, dlatego ważne, aby otwartą oliwę skonsumować do trzech miesięcy i zawsze delektować się świeżą oliwą.
Jaki jest kolor oliwy z oliwek?
Kolor oliwy nie ma bezpośredniego związku ze smakiem i jakością oliwy. Spotkać możemy oliwy o kolorze od zielonego poprzez żółty aż do złocistego – kolor zależy od stopnia dojrzałości owoców oraz regionu zbioru. Ważne, aby oliwa nie posiadała czerwonych refleksów, które świadczą o tym, że nie nadaje się do spożycia, gdyż nastąpiło jej utlenienie.
mgr inż. Marzena Gontarz
Dietetyk
Przeczytaj także: Oliwa z oliwek - warto wiedzieć!
