Substancje biologicznie czynne występujące w herbatach
Autor: Natalia Ciesielczuk
Herbata jest zaliczana do środków spożywczych niezawierających składników odżywczych lub zawierających je w ilościach, które nie mają znaczenia dla odżywiania. Ze względu na posiadane cechy sensoryczne i bardzo korzystne właściwości, jest zaliczana do najpopularniejszych i najczęściej spożywanych napojów na świecie. Pozyskiwana jest z młodych , jeszcze nierozwiniętych pączków, listków oraz łodyżek z różnych odmian krzewów herbacianych, które uprawia się w krajach charakteryzujących się ciepłym i wilgotnym klimatem.
Najwcześniej zaczęto uprawiać herbatę w Chinach, już ok. 2000 p.n.e. pojawiły się o tym pierwsze wzmianki. Jej największe plantacje znajdują się między innymi w Japonii, na Sumatrze, Jawie, w Cejlonie, Gruzji, Wietnamie oraz wielu miejscach w Afryce i Ameryce Południowej. Większość plantacji jest zlokalizowanych w obszarze równika, gdyż występujące tam warunki klimatyczne pozwalają na zbiory herbaty przez cały rok.
Ze względu na procesy otrzymywania, herbaty dzielimy na czarne (w pełni fermentowane), Pu-erh (fermentowane w 70%), czerwone (fermentowane w 30-50%), żółte (fermentowane w 13%), zielone oraz białe (niefermentowane).
W liściach herbacianych znajdują się składniki chemiczne takie jak: mikroelementy, związki polifenolowe, alkaloidy purynowe, aminokwasy, saponiny, składniki aromatyczne oraz aminy.
Jedną z najważniejszych substancji czynnych występujących w herbatach jest kofeina (teina), zaliczana do alkaloidów purynowych. Jej zawartość waha się w przedziale 2,5- 4% wysuszonej masy liści, w zależności od sposobu i warunków uprawy. Jej zawartość w herbatach czarnych jest dużo wyższa niż w zielonych. Substancja ta ma właściwości pobudzające ośrodkowy układ nerwowy oraz zwiększające wydzielanie takich substancji jak np. serotonina. Dodatkowo, usprawnia pracę serca, rozszerza naczynia krwionośne mózgu, powodując jego lepsze ukrwienie, rozszerza oskrzela a także wpływa na ciepłotę ciała, ponieważ przyśpiesza metabolizm
Kolejnym związkiem są garbniki, stanowiące około 3% suchej masy liści herbaty zielonej. Dzięki nim herbata zyskuje właściwości ściągające, przeciwzapalne, przeciwwysiękowe czy przeciwbiegunkowe. Dodatkowo, działają bakteriobójczo i bakteriostatycznie. Warto też dodać, że garbniki ze względu na odwadnianie włókien nerwowych działają znieczulająco.
Flawonoidy stanowią największą część wszystkich polifenoli występujących w zielonej herbacie. Ich zawartość waha się w granicach 20-32%. Dzielimy je na katechiny, flawony i flawonole. Najważniejszymi polifenolami są katechiny, stanowiące około 30% składu liści, a flawony i flawonole razem nie przekraczają 4%. Katechiny zalicza się do bardzo silnych przeciwutleniaczy, wykazano, że jest aż 10 razy silniejszy niż witamina C i E. Dodatkowo, zapobiega powstawaniu otyłości, działa bakteriostatycznie, przeciwnowotworowo i przeciwwirusowo.
Warto wspomnieć, że zawarte w herbacie substancje białkowe wykazują działanie chroniące układ nerwowy, odbudowują go, oraz są odpowiedzialne za piękny, herbaciany aromat.
Dodatkowo, liście herbaciane zawierają takie mikroelementy jak żelazo, sód, jod, potas, mangan, fluor, wapń, fosfor, czy magnez oraz witaminy A, C, K i PP.
mgr inż. Natalia Ciesielczuk
Dietetyk
Przeczytaj także: Hasła reklamowe – na co zwracać uwagę?
